MWas

Rozmowa z brązowym medalistą igrzysk olimpijskich w Seulu w 1988 r., dwukrotnym niekoronowanym mistrzem świata, najlepszym w historii polskiego sportu bokserem wagi ciężkiej

Jest pan najlepszym polskim bokserem wagi ciężkiej, niemalże legendą. Żaden Polak walczący w tej kategorii nigdy nawet nie zbliżył się do poziomu, jaki pan prezentował. To miła świadomość?

Nie ma obawy, żebym tak o sobie pomyślał – przegrałem dwie walki o mistrzostwo świata, z Byrdem i z Ruizem. Przegrywałem też różne inne pojedynki.

Ale to nie zmienia faktu, że jest pan dwukrotnym niekoronowanym mistrzem świata. Wszyscy znawcy boksu mówią, że w walkach z Byrdem i Ruizem to pan był faktycznym zwycięzcą.

Nie miałem już wtedy sprawnej lewej ręki, byłem po wypadku samochodowym i ta ręka niedomagała [w grudniu 1999 r. Gołota zderzył się na autostradzie z ciężarówką. Przez lata zmagał się ze skutkami wypadku, m.in. obumieraniem mięśni w lewej ręce – przyp. red.]. Ale to, że ja kiedyś tam boksowałem, to było dawno i nieprawda. Trzeba żyć dalej.

W latach 90. cała Polska nastawiała budziki, żeby nie przegapić pańskich walk w środku nocy. Był pan gwarantem emocji. Czuł pan na co dzień swoją popularność i szacunek, którym otaczali Pana kibice?

Myśli pani, że tak było? Nie wiedziałem.

Nie czuł pan tego?

Raczej nie. Trochę ludzi ten szacunek okazywało, ale to było dawno. Mam 54 lata, moi kibice są starsi ode mnie, pewnie po sześćdziesiątce. Dziś świat jest inny. Myślę, że obecna generacja młodzieży nie widziała moich walk i mnie nie pamięta.

Dziś nie zarywa się nocy, bo nie ma dla kogo. Dlaczego tak jest?

Takiego boksu jak wtedy już nie ma. Nie ma pięściarstwa, jakie było kiedyś, nie ma czego oglądać. Brakuje ciekawych walk, w których byłyby emocje. Sam jestem ciekaw, czym to jest spowodowane.

Może to kwestia braku dobrych trenerów? Nie ma mistrzów na miarę Feliksa Stamma.

Nie wiem, może. Przedtem było tak, że w wadze ciężkiej boksowali głównie ludzie czarnoskórzy, a teraz jest więcej białych. Pojawili się bracia Kliczko. Boks stał się niewidowiskowy, troszkę nudny, nieagresywny, bo zawodnicy walczą pasywnie. Wygrywają walkę, jednak to się dzieje bez żadnych emocji, bez szaleństw. Kiedyś był inny czas, inne podejście. Boks był ważniejszy, bardziej doceniany. MMA też odbiera mu sporo popularności.

Jak zaczęła się pańska przygoda w ringu?

Miałem takie nieprzyjemne zdarzenie: zostałem pobity przez chłopaka cztery lata starszego ode mnie. Byłem w siódmej klasie szkoły podstawowej i dopiero poznawałem świat. Postanowiłem się jakoś zrewanżować, najlepszym sposobem wydawał się boks. Po dwóch tygodniach treningów, kiedy praktycznie nauczyłem się tylko prawidłowo trzymać ręce, wygrałem z tym chłopakiem. Byłem z siebie bardzo dumny.

Siódma klasa, czyli miał pan 13 lat. Sam pan poszedł na salę treningową?

Wujek mnie zaprowadził na Legię, bo – można tak powiedzieć – miał podobną historię w swoim życiu.

Był pan łobuzem? Często zdarzały się panu w szkole bójki z kolegami?

Zawsze byłem bardzo spokojnym chłopakiem, niesamowicie spokojnym (śmiech). A tak serio, to sport wycisza, trening jest dobrym sposobem na wyżycie się. Pozwala spożytkować nadmiar energii, uspokaja, uczy systematyczności. Trzeba się temu poświęcić w stu procentach, być niesamowicie skupionym.

Żeby odnieść sukces, trzeba wszystko podporządkować sportowi.

Właśnie, wszystko trzeba mu oddać. Byłem młody, nie wiedziałem, że to jest takie ważne. I takie trudne.

Ciągła samokontrola i samodyscyplina?

Tak, to był dla mnie problem, żeby się trzymać w ryzach. Chciałem robić coś megazabawowego, ale nie mogłem, bo musiałem zajmować się sportem. Treningi nie pozwalały na odskoki od rzeczywistości. Trenerzy także mnie pilnowali. Na początku to było trudne, później już weszło mi w krew, przyzwyczaiłem się do rutyny sportowej.

Nie wszystkie dyscypliny wymagają aż takiego poświęcenia. Są też sportowcy, którym wszystko przychodzi bardzo łatwo. Jak było w pańskim przypadku?

Mnie wszystko przychodziło stosunkowo łatwo, ale boks jest sportem, któremu trzeba poświęcić dużo więcej, niż się ludziom wydaje. Zastanawiałem się nawet, czy jest jakakolwiek trudniejsza dyscyplina, i wydaje mi się, że boks jest najcięższy.

Jak wyglądały treningi? Ile czasu pan na nie poświęcał?

Jak zaczynałem boksować, trenowałem pięć razy tygodniowo. Później – każdego dnia. Jeszcze później – dwa, trzy razy dziennie. To już był prawie cały dzień. Starałem się dużo biegać, chodziłem po górach. Pierwsze dni na zgrupowaniach były zawsze ciężkie. W boksie wszystko sprowadza się do treningu, bez kondycji nie ma boksu. Kolejna sprawa to strategia, trzeba być czujnym i dobrze przygotowanym technicznie. No i najważniejsze, żeby do każdego przeciwnika przygotować się indywidualnie. Nie ma dwóch takich samych zawodników, na każdego musiałem znaleźć sposób.

Na którym pięściarzu się pan wzorował?

Wszyscy pragnęli być jak Muhammad Ali, ale mało komu się udawało. To, jak on boksował, to było coś pięknego, coś wspaniałego, miło było patrzeć. Poezja sportu!

A czy ktoś z krajowej sceny był dla pana idolem?

Kiedy jeszcze byłem juniorem, imponował mi Janusz Gortat. Gdy zaczynałem boksować, święcił swoje największe triumfy, był dwukrotnym medalistą olimpijskim. Był też moim pierwszym trenerem i bardzo mi pomógł.

Jak pan zareagował, gdy dowiedział się, że jedzie na igrzyska do Seulu? Była radość, euforia czy raczej stres przed tak dużą imprezą?

Byłem ciekaw, jak to wszystko wygląda na żywo. Już wcześniej, kiedy walczyłem w juniorach, brałem udział w kilku dużych imprezach sportowych, zostałem wicemistrzem świata i mistrzem Europy juniorów. Zwiedziłem cały świat, ale takiego turnieju jak igrzyska nigdy nie widziałem. To było coś zupełnie innego, inna liga. Przestrzegano mnie, że to bardzo długi turniej i trzeba się do niego dobrze przygotować kondycyjnie i technicznie. Rzeczywiście: igrzyska trwają dwa tygodnie, a boks jest od pierwszego do ostatniego dnia. Pamiętam, że to było ciężkie i wyczerpujące.

Jak pan wspomina atmosferę podczas zawodów, wioskę olimpijską, kibiców, miasto?

Atmosfera olimpijska to jest właśnie coś, dla czego warto być na igrzyskach. Coś wspaniałego! Znani sportowcy z całego świata, wszyscy w jednym miejscu. Podniosła atmosfera, czuło się wsparcie kibiców. Wszystko w mieście było przygotowane dla sportowców, na każdym kroku stały automaty z darmowymi przekąskami. Gdyby nie konieczność robienia wagi przed walką, można by było jeść praktycznie przez 24 godziny na dobę, a tu niestety trzeba było zrzucać kilogramy, trzymać wagę w ryzach. To było bardzo trudne, bo człowiek chciał sobie dobrze podjeść.

Zagraniczna podróż była dla młodego chłopaka dużym wydarzeniem?

W czasach komuny? Proszę pani! No jasne, że tak! Jedna z niewielu szans, żeby wyrwać się z szarej rzeczywistości. To był bajer! Komuna już wtedy nie była taka straszna, za chwilę miała upaść, ale jednak między Polską a Zachodem nadal istniała ogromna przepaść. Jechało się do Niemiec Zachodnich… O Boże kochany, to było coś takiego, jakby człowiek jechał do innego świata.

Którą walką najbardziej się pan stresował na olimpiadzie? Walczyli tam najlepsi pięściarze z całego świata, międzynarodowa czołówka.

Każda walka była niezmiernie trudna, same przygotowania stanowiły wyzwanie, ale też rangi turnieju nie dało się porównać do żadnych innych zawodów. Był stres, był. Jak człowiek przeżył olimpiadę, to już wszystko był w stanie przeżyć.

Zdobył pan brązowy medal. Co pan czuł, stojąc na olimpijskim podium? Radość? Czy pewien niedosyt, że nie miał pan szansy zawalczyć o złoto?

Co czułem? Smutek. W moim przypadku to była po prostu tragedia, że zdobyłem tylko brązowy medal. Szkoda, że dałem sobie ten łuk brwiowy rozwalić, bo musiałem przez to przerwać udział w zawodach. Żałuję, że tak się stało. Liczyłem bardzo, że uda mi się stanąć na wyższym stopniu podium. Co zrobić? Nie udało się. Taki jest sport.

Nie zawsze wygrywają najlepsi. Łut szczęścia też się przydaje. Ale przecież już samo stanie na podium z najlepszymi pięściarzami to powód do dumy.

No tak. Ale mogłem stać wyżej, mogło być lepiej.

Jak pan świętował medal?

Nie było czego świętować.

Brąz na olimpiadzie to nie powód do świętowania? Teraz możemy tylko pomarzyć o podobnym sukcesie. Od 30 lat żadnemu z naszych bokserów nie udało się przywieźć medalu z igrzysk.

Poważnie? Nie wiedziałem.

To może się pan trochę jednak nie docenia?

W takim razie założę swój medal na szyję i będę z nim biegał po ulicach (śmiech). Pieniędzy też nie było z tego medalu za dużo, dostałem równowartość 30 dolarów.

Rzeczywiście śmieszna kwota. Ale olimpijski medal ma dużo większą wartość niż ta pieniężna. Prestiż, który się z nim wiąże, to coś nie do kupienia.

Tak pani uważa?

Zdecydowanie. A pan nie?

Zgadzam się z panią.

Występował pan w wadze ciężkiej. To najbardziej spektakularna kategoria, ale też najbardziej niebezpieczna. Wchodząc do ringu, człowiek myśli o tym, jak wiele ryzykuje?

Wchodząc na ring, może już nie, bo wszystko dzieje się szybko, ale tuż przed walką stres jest ogromny. Pytanie brzmi nie tyle: „Co się może stać?”, ile: „Co się może nie stać?”. Mam świadomość, że wszystko jest możliwe.

Co zatem jest w boksie takiego, że przez tyle lat stawał pan w ringu?

Właśnie ta świadomość, adrenalina, nieprzewidywalność. To jest dopiero bajer, że można ten strach przełamać, pokonać swoje bariery, ograniczenia.

Wiem, że żona zawsze oglądała pańskie walki. W jednym z wywiadów mówiła: „Jeśli Andrzej ma odwagę wejść do ringu, to ja muszę mieć odwagę, by siedzieć i patrzeć”. Ale czy nigdy nie namawiała pana, żeby pan zrezygnował z boksu?

Najlepiej byłoby ją zapytać, nie chcę powiedzieć czegoś źle, żeby mnie później nie biła (śmiech).

Z czego jest pan dziś najbardziej dumny?

Z dzieci. Mam wspaniałego syna i wspaniałą córkę. Już od ponad 30 lat mieszkam na obczyźnie, w Stanach Zjednoczonych, w Chicago, udało mi się zasymilować i z tego również jestem dumny, uważam to za swój sukces, bo nie było łatwo. Jestem dumny ze swoich wygranych walk, ale na pewno są też rzeczy, które zrobiłbym inaczej. Może obrałbym dziś inną taktykę, podjął inne ważne decyzje, inaczej poprowadził swoją karierę?

Kim by pan był, gdyby nie został bokserem? Jest jakiś inny zawód, w którym mógłby się pan realizować?

Nigdy się nad tym tak naprawdę nie zastanawiałem. Ale na pewno byłaby to droga sportowa. Jako młody chłopak trenowałem judo. Może poszedłbym w tym kierunku?

Nie chciał pan zostać trenerem po zakończeniu kariery w ringu?

Nadal mogę nim zostać, czasem jeszcze o tym myślę, ale to ciężka praca i bardzo niewdzięczna. Każdy zawodnik oczekuje efektów – a efekty trzeba sobie samemu wypracować. Młodzi ludzie zazwyczaj nie są gotowi na ciężką pracę, chcą jak najwięcej dostać, ale to nie idzie w parze z zaangażowaniem. Za dużo roszczeń, za mało pracy, to jest najgorsze. Zawodnicy od początku myślą głównie o tym, ile zarobią, a żeby robić karierę w boksie zawodowym, trzeba najpierw coś wygrać w boksie amatorskim. To jest podstawa.

Brakuje panu boksu?

Brakuje, pewnie. Tyle lat spędziłem w tym sporcie… i nagle tego wszystkiego nie ma. Ciągnie wilka do lasu. Codziennie chodzę na salę, żeby potrenować, ale nie boks, robię trening ogólnorozwojowy. Bez szaleństw, żeby nie złapać kontuzji, chcę po prostu być w dobrej formie. W moim wieku już trzeba.

Ogląda pan czasami swoje walki? Ma pan do nich sentyment?

Nie mam na to czasu, w domu jest zawsze coś do zrobienia, ale też nie chcę za bardzo wracać do przeszłości. Poświęcam się teraz rodzinie.

Rozmowa z brązowym medalistą igrzysk olimpijskich w Barcelonie w 1992 r.

Jest pan ostatnim polskim medalistą olimpijskim w boksie. Dlaczego od 30 lat nie doczekaliśmy się następcy?

Wiele rzeczy na to wpływa. Myślę jednak, że głównym powodem jest brak ligi pięściarskiej. Dawniej, kiedy było 12 drużyn, można było stoczyć 11 meczów u siebie i 11 na wyjeździe. Mnóstwo! Zazwyczaj w drużynach ligowych był jakiś obcokrajowiec. Sam podczas takich spotkań toczyłem walki z mistrzami Europy, z medalistami olimpijskimi. Tego dziś najbardziej brakuje.

Obycia w ringu i doświadczenia?

Dokładnie tak. Za mało jest konfrontacji międzynarodowych, które dają zawodnikom pewność siebie. Style bokserskie są różne w zależności od kraju. My boksujemy po swojemu, pięściarze z Ukrainy, Białorusi, Rosji, Kazachstanu preferują inny styl. Ormianie, Gruzini mają własnych mistrzów, który wpajają im jeszcze inny. Dobrze byłoby się z tymi stylami zapoznać, oswoić.

Czym one się różnią?

W latach 60., 70. polska kadra prezentowała styl Papy Stamma. Opierał się on na technice, ważna była obrona, wspaniała praca nóg. Inni uczyli się od nas szermierki na pięści. Teraz styl jest bardziej motoryczny, liczy się siła i częstotliwość zadawania ciosów. Z kolei zawodnicy z Ukrainy, Kuby czy Meksyku mają styl trochę nonszalancki, bazujący na refleksie. Pięściarz niskiego wzrostu potrafi dobrze boksować ofensywnie, skracać dystans. Jest obdarzony silnym uderzeniem. Wysoki zawodnik boksuje z dystansu, opuszcza ręce, bazuje na szybkości, dynamice.

Czy brak olimpijskich sukcesów wynika także z braku dobrych, doświadczonych trenerów?

Trenerów rzeczywiście brakuje, ale brakuje też dobrych zawodników. Nie ma mocnej sportowej rywalizacji. Są mistrzowie Polski, a później długo, długo nic. W niektórych kategoriach wagowych nawet oni na arenie międzynarodowej okazują się słabi. Mówię to z przykrością. Nie chcę nikogo dyskryminować. Ktoś został mistrzem Polski – super. Ale jego dyspozycja nie daje żadnych szans, by dojść choćby do ćwierćfinału na olimpiadzie. A co dopiero do pozycji medalowej.

Młodym bokserom jest dziś łatwiej czy trudniej niż kiedyś?

Myślę, że jest im trudniej. Większość chłopaków nie ma pieniędzy, by żyć godnie, bo tylko najlepsi dostają stypendia. Ale tych najlepszych jest sześciu czy ośmiu. Pozostali pracują do późna, żeby mieć co jeść. Jak mają robić formę? Powinni mieć czas na wypoczynek, relaks przed kolejnym treningiem. A często jest tak, że drugiego treningu nie ma, bo muszą iść do pracy. Ci chłopcy często mają już żony, dzieci, domy na utrzymaniu. Kiedyś zawodnik walczący w lidze miał zagwarantowane zaplecze finansowe, dostawał stypendium albo był zatrudniany na etacie w jakiejś firmie, co wystarczało na skromne potrzeby. Do tego dochodziły mecze ligowe, za które też wypłacano honoraria. Pojedynków było dwadzieścia parę w ciągu roku, plus 10–12 pojedynków międzynarodowych. Dało się uzbierać trochę pieniędzy, miało się spokojną głowę i można było poświęcić się treningom.

Interesował się pan boksem od dziecka?

Kiedy miałem 13 lat, z zapartym tchem oglądałem igrzyska w Moskwie. Pasjonowałem się lekkoatletyką i boksem. Pamiętam walki Pawła Skrzecza, dziś mojego kolegi, Jerzego Kuleja, mojego wspaniałego trenera – pana Jerzego Rybickiego, któremu tak wiele zawdzięczam. Już w wieku 15 lat szukałem klubu bokserskiego, ale w Oleśnicy nie było takiego. Znalazłem go dopiero dwa lata później we Wrocławiu.

Zanim pojawił się boks, była lekkoatletyka.

Tak, ale tylko czysto amatorsko. Nie byłem zawodnikiem żadnego klubu lekkoatletycznego, choć miałem propozycję dołączenia do Oleśniczanki Oleśnica. Klub miał wspaniałych maratończyków, mistrzów Polski. Wygrywałem zawody na 100, 200, 400 m w skoku w dal. Byłem w miarę dobry. Trener chciał, żebym wystartował w dziesięcioboju. Ale byłem już wtedy zawodnikiem Gwardii, stoczyłem 10 walk. Powiedziałem: „Boks mnie fascynuje i chcę to dalej robić”. Dziś bokserom brakuje wszechstronnej sprawności, ćwiczeń ogólnorozwojowych.

Przez większość kariery występował pan w wadze ciężkiej. Tutaj często zdarzają się nokauty.

Walczą mężczyźni, którzy ważą ponad 90 kg i mają naprawdę potężny cios. Boks jest bardzo trudną dyscypliną, urazową. Dlatego, kiedy ktoś zaczyna, zawsze pytam: „Zastanowiłeś się, czy naprawdę chcesz to robić, a jeśli tak, to dlaczego?”. Rozmawiam z młodymi zawodnikami, by uświadomić im, jak duże trudności wiążą się z boksem. Każdy trafi na rywala lepszego od siebie, cwańszego, szybszego, mocniejszego. Musimy to wiedzieć. Porażki są nieuniknione, zawsze będą. Trzeba je umieć strawić i przeanalizować błędy, wyciągać wnioski i budować w sobie coś, co w przyszłości pozwoli nam wygrać pojedynek. Być może z tym samym rywalem.

Wybierając boks, miał pan świadomość tego wszystkiego, o czym pan teraz mówi?

Nie. Nie miałem. Naprawdę. Po prostu lubiłem walkę, umiałem się dobrze bić. Nigdy nie zaczepiałem, byłem grzeczny.

Pan tylko oddawał.

Nie lubiłem być nikomu dłużny. Jak ktoś mnie zaczepił, to miał przechlapane. Często miałem potyczki ze starszymi kolegami. Musiałem sobie jakoś radzić, nie raz dostałem lanie i płakałem. Nawet w domu nie mogłem się pożalić, bo dostałbym od mamy burę, że łobuzuję. Pewnego razu wygrałem z chłopakiem, który – jak się okazało – był zawodnikiem Gwardii Wrocław, boksował już parę miesięcy. Po szybkiej przegranej zaczął mnie namawiać, żebym wstąpił do klubu. Przekonywał, że mam talent. W pewnym sensie był dla mnie motywatorem.

Podwórkowa bójka stała się początkiem kariery.

Tak, choć nie było mi łatwo zacząć regularnie trenować. Miałem 17 lat, chodziłem do szkoły, w domu brakowało pieniędzy, nie miałem kieszonkowego. A musiałem pokonać 34 km z Oleśnicy do Wrocławia. Później jeszcze jechałem tramwajem albo szedłem. Bywało, że docierałem na miejsce już po zajęciach i trener się na mnie denerwował. Dopiero gdy się dowiedział, skąd dojeżdżam, miał dla mnie więcej zrozumienia. Do Wrocławia jeździłem dwa, trzy razy w tygodniu, bo nie było mnie stać, aby jeździć częściej. Wracałem do domu, robiłem treningi pod orzechem. Rysowałem kratki, żeby trenować pracę nóg. Zwracałem bardzo dużo uwagi na technikę. Po roku dostałem propozycję zamieszkania w klubie, w pokojach nad salą bokserską przy ul. Krupniczej. Wygrałem 10 pojedynków z rzędu. Trenerzy zauważyli, że stać mnie na dobre walki i mogę zdobywać tytuły.

Miał pan 17 lat, więc rodzice jeszcze mieli coś do powiedzenia. Jak się zapatrywali na drogę życiową, którą pan wybrał?

Tata mniej interesował się rodziną, ciągle gdzieś wyjeżdżał, nie było go w domu. Mama była i mamą, i ojcem. Starała się mnie dyscyplinować, ale niewiele mogła zrobić. Przez kilka lat sama wychowywała mnie, brata i siostrę, nie miała ze mną lekko. Byłem trochę niesfornym łobuziakiem, który chodził własnymi ścieżkami.

Czy był jakiś bokser, na którym się pan wzorował?

Bardzo mi imponował filmowy pięściarz Sylvester Stallone. Filmy z nim dodawały mi skrzydeł, ciągnęły mnie w górę. Chciałem być Rockym, starałem się wykonywać te same ćwiczenia: biegałem na peryferia przy zachodzie słońca, robiłem pompki, walczyłem z cieniem. Rocky Balboa był dla mnie wzorem, bo pokazywał, jak ciężko trzeba trenować, by być dobrym. Później wzorem stali się koledzy klubowi. Przyglądałem się ich technice, od każdego starałem się coś wziąć.

Żeby odnieść sukces w boksie, trzeba mu wszystko poświęcić?

Myślę, że tak. Każda dyscyplina ma swoją specyfikę. Chyba nie wszędzie trzeba aż takiego skupienia jak w pięściarstwie czy w sztukach walki. Rozmawiałem z paroma mistrzami, którym po rocznej przerwie wystarczyło kilka miesięcy treningów, żeby zdobywać medale olimpijskie. Ale w boksie to jest niemożliwe. W wielu innych dyscyplinach też: w kolarstwie, w ciężarach. Nie da się pójść na skróty.

Jak wyglądały treningi w okresie przygotowań do zawodów?

Pamiętam pierwsze zgrupowanie kadry narodowej w Zakopanem, bardzo ciężkie dla mnie. Co drugi dzień były wysokie góry: Kasprowy, Giewont, Morskie Oko. Cierpiałem, bo nigdy nie lubiłem biegać. Czasem, jak zabłądziłem w lesie, to wracałem wymęczony po kilku godzinach. Na zgrupowaniu tylko się trenowało, jadło, spało. Szukałem momentu, żeby się zregenerować. Z tego zmęczenia człowiek nie miał nawet apetytu, a tu za chwilę znowu ciężki trening. Dziś miło to wspominam.

Dla bokserów trudne i wyczerpujące jest też zbijanie wagi.

W początkowych latach kariery ważyłem 86–87 kg. Nie miałem za dużo tkanki tłuszczowej, nie było z czego chudnąć. A tu musiałem zrzucić sześć kilo, żeby zmieścić się w niższej kategorii wagowej. Były gorące kąpiele, sauna, człowiek nie dojadał, piło się witaminy, jadło surówkę, kawałek gotowanego mięsa. Kręciło mi się od tego wszystkiego w głowie, czułem się słaby. A trzeba było wejść do ringu i stoczyć ciężki pojedynek. Na tym właśnie polega silna psychika, że czasem muszę sam siebie oszukać, powiedzieć sobie: „Dobrze się czujesz, co ty gadasz, myślisz, że twój rywal jak się czuje? Może czuje się gorzej”. To jest zaawansowana psychologia.

Wiara w zwycięstwo jest konieczna?

Musimy pracować nad sobą. Mnie było łatwiej, bo zawsze byłem optymistą. Wiedziałem, że muszę wygrać, wierzyłem, że mi się uda. Mam silnego ducha, gdy pojawiały się problemy, mogłem zwrócić się do Pana Boga i poprosić Go o pomoc, a On zawsze mnie wysłuchał.

Okoliczności, w jakich dołączył pan do kadry jadącej na igrzyska w Barcelonie w 1992 r., były dość nietypowe.

Tak. Cały czas byłem zawodnikiem rezerwowym. Jeździłem na zgrupowania z kolegami, którzy mieli już pewne miejsce na igrzyskach. Trener powtarzał: „Spokojnie, coś się zwolni”. Ale taka sytuacja trwała kilka miesięcy i w końcu straciłem wiarę. Byłem załamany, stwierdziłem, że nie mam siły. Tydzień przed wylotem na igrzyska było ostatnie zgrupowanie w Asyżu. Nie pojechałem, na kolanie napisałem pożegnanie, coś w stylu: „Dziękuje trenerowi, kolegom, nie chcę być piątym kołem u wozu, życzę jak najlepszego występu, ale jadę do domu”. Wróciłem do Wrocławia, chciałem się delikatnie rozerwać. Poszedłem z kolegami na bilard, żeby pograć, napić się piwa i pogadać. Kiedy wracałem do domu, było już widno. W południe mama mnie obudziła: „Wstawaj, policja do ciebie”. Trener zadzwonił na komendę,  wysłali po mnie funkcjonariusza, który kazał mi przyjechać do klubu, bo jest coś bardzo pilnego. Nie powiedział co, więc pojechałem dopiero na drugi dzień. Dowiedziałem się od Leszka Strasburgera, mojego trenera, że zwolniło się miejsce. Zawodnik z Hiszpanii, reprezentant gospodarzy, doznał kontuzji i jestem pewniakiem na igrzyska.

Nie żałował pan, że nie pojechał do Asyżu, bo koledzy trochę za mocno się rozluźnili. A pan trenował i trzymał formę.

Z opowieści słyszałem, że grali w karty na pieniądze, co nie było dobre, bo u osoby, która przegrywała, wyzwalało złe emocje. W sportach walki często szukamy odreagowania, rozluźnienia. Chcemy zapomnieć o ciężkiej pracy.

W ćwierćfinale pokonał pan byłego mistrza i wicemistrza świata, a na dodatek idola publiczności.

I mojego idola! Pamiętam, jak w wiosce olimpijskiej czekaliśmy na losowanie. Przychodzi trener, pytamy: „Trenerze, ilu mamy Kubańczyków?”. Nikt nie chciał na nich trafić, bo byli bardzo mocni. Straszna nerwówka! Trener mówi: „Dwóch z was ma walki z Kubańczykami”. I każdy myślał: „Żeby tylko nie ja”. Ja też mówiłem sobie w duchu: „Żeby tylko nie było Espinosy!”, ale właśnie z nim musiałem się zmierzyć.

Jak podkreślali komentatorzy, stoczył pan jedną z najładniejszych walk na igrzyskach.

To była wielka sensacja i walka o życie. Gdybym odpuścił choć na moment, to on by mnie zmiażdżył, bo bił na pograniczu faulu. Uderzył mnie barkiem, a za chwilę, już po komendzie „stop”, prawym sierpowym – aż wyleciała mi szczęka i mało nie upadłem. Sędzia mnie tylko policzył, zamiast dać Espinosie ostrzeżenia albo nawet go zdyskwalifikować. Kontynuowaliśmy pojedynek, choć byłem mocno trafiony, i to niezgodnie z przepisami. Po walce bokserzy z innych krajów bili mi brawo. W wiosce olimpijskiej panował zwyczaj, że każdego wieczora składa się gratulacje zwycięzcy, tak też było ze mną. Oko miałem podbite, ale byłem szczęśliwy, bo medal – co najmniej brązowy – już był. Lada dzień miałem walczyć w półfinale z Torstenem Mayem. Trenerzy zapewniali mnie, że walki nie będzie, bo mój rywal ma rozbity łuk brwiowy i lekarze nie puszczą go na ring, cały czas powtarzali, że jestem w finale. Nie do końca w to wierzyłem, miałem z tyłu głowy, że to igrzyska, a nie jakieś zawody regionalne, gdzie można odpuścić, bo przydarzyła się kontuzja, robi się wszystko, żeby uraz został jak najszybciej zaleczony. May miał na to dwa dni. Tak sobie myślałem, że pewnie go pozszywają, pocerują, pokleją i puszczą do ringu. Ale może podświadomie człowiek już się trochę za bardzo rozluźnił, zdekoncentrował, rozprężył?

Przeczucie pana nie myliło, bo May jednak wszedł do ringu. Niezgodne z regulaminem…

Co mogę powiedzieć? Prezydentem federacji boksu światowego był wtedy Niemiec.

Również sędzia był niezwykle stronniczy. Trzymał stronę Niemca i udzielał panu upomnień, choć pan na to nie zasłużył.

To było ewidentne. Pozwolono mi wtedy wykonać może trzy ciosy. Do dziś uważam, że tak naprawdę nie przegrałem, to były bokserskie szachy. Nie to, co walka z Espinosą, ostra i bezpardonowa, z niesamowitym tempem, obfitująca w ciosy. Z Mayem było spokojnie. On leworęczny, ja leworęczny. Bazowaliśmy na prawym prostym, unikach. W ostatniej rundzie rozciąłem mu łuk brwiowy, zaczął krwawić, choć nie było to moim celem, chciałem wygrać po sportowemu.

Czuł pan, że dominuje podczas walki?

Tak, czułem, że jestem lepszy. Ale po każdej rundzie widziałem, jak punktowali sędziowie, byłem zdumiony ich werdyktem, nic jednak nie mogłem zrobić. Starałem się, jak mogłem, ale byłem też zmęczony walką ćwierćfinałową i na więcej nie było mnie stać. Nie czułem goryczy, byłem spełniony, zadowolony. Miałem jakiś tam żal, bo mogłem zdobyć tytuł mistrza olimpijskiego. Zresztą później, w Stambule, zremisowałem z Torstenem Mayem, a w 1993 r. wygrałem z nim na mistrzostwach świata, w drugiej walce eliminacyjnej.

Co się czuje na olimpijskim podium? Jest inaczej niż na pozostałych zawodach?

Jest inaczej. Człowiek ma świadomość, że jest medalistą olimpijskim. Wielu ich nie mamy. Tych żyjących jest dziś około 220. Jesteśmy…

…elitą.

Nie powiem, że elitą, bo nie uważam się za gwiazdora, ale jest nas garstka i to duże wyróżnienie. Szkoda, że nie udało mi się zdobyć więcej medali. Pojechałem przecież na igrzyska do Atlanty, do Sydney, gdzie wygrałem kwalifikacje z medalistami mistrzostw Europy i świata, medalistami olimpijskimi, ale gdzieś tam zabrakło szczęścia. W Atlancie w 1996 r., w pierwszej walce z Lakhą Singhiem, pod koniec trzeciej rundy złamałem palec, chciałem wygrać przed czasem. Hindus był dwa razy liczony. Myślę sobie: „Będzie jeszcze jeden nokdaun i walka wygrana. Albo przynajmniej rywal będzie się mnie bardziej bał”. Tak sobie kalkulowałem i robiłem wszystko, żeby było trzecie liczenie. Źle uderzyłem i zaliczyłem złamanie Bennetta [zwane też złamaniem bokserskim, dotyczące pierwszej kości śródręcza i związane z urazem stawów – przyp. red.]. Dostałem termos z lodem i całą noc trzymałem w nim rękę, ale to nie zmieniło faktu, że z późniejszym medalistą olimpijskim i mistrzem świata Georgim Kandelakim walczyłem ze złamanym kciukiem. Nie mogłem bić lewą ręką, bo była mocno uszkodzona. Przegrałem, choć Gruzin nie miał dużej przewagi. Na igrzyska w Sydney w 2000 r. pojechałem już z kontuzją. Nie mówię tego po to, żeby się tłumaczyć, tak po prostu było. Mogłem uniknąć pewnych rzeczy, inaczej toczyć walkę.

Medal olimpijski zdobył pan jako 25-latek. Jak taki sukces działa na młodego chłopaka?

Trochę rzeczy się działo. Jak wróciłem do domu, do Oleśnicy, czekali już na mnie mieszkańcy, znajomi, sąsiedzi, rodzina. Szampan się lał, jadło się tort, było moje ulubione ciasto. Koledzy wozili mnie po mieście kabrioletem, było trochę wariactwa, nie powiem. Oleśnicki taksówkarz woził mnie do końca roku za darmo, byłem rozpoznawany nie tylko w swoim mieście. W Warszawie rozdałem dużo autografów, jak szedłem Starówką, to ludzie do mnie podchodzili. Walkę z Espinosą co chwilę puszczano w telewizji, bo pojedynek był świetny, ekscytujący. Stałem się popularny i rozpoznawany, różni ludzie zapraszali mnie do baru. Raz uległem, poszedłem się napić czegoś mocniejszego.

Jak wokół człowieka nagle robi się taki szum, to woda sodowa może uderzyć do głowy.

Powiedzmy, że trochę mi uderzyła. Tak bardzo to nie, tylko trochę. Błędy młodości. Nieco poszalałem, ale zatrzymałem się w dobrym momencie.

Jak dziś w Oleśnicy patrzą na pana? Czuje pan, że tytuł mistrza nadal robi wrażenie, że jest pan wzorem dla młodych?

Tydzień temu było spotkanie ze znanymi osobami w II Liceum w Oleśnicy. Zostałem zaproszony, żeby poprowadzić warsztaty o tematyce bokserskiej. Dużo opowiadałem o boksie, zrobiliśmy dwa treningi, było naprawdę sporo młodzieży. Ludzie lubią słuchać tego, co mówię, opowiadam nie tylko o rzeczach cudownych i miłych, ale też o ciemnych stronach boksu. To piękna dyscyplina, uczy szacunku do siebie, do rywala i kreuje pewne wartości, ale zdarzają się kontuzje, urazy, bóle głowy, nokauty.

Panu zdarzyło się przegrać przez nokaut?

Stoczyłem w ringu 302 walki i na szczęście nigdy mnie to nie spotkało, bardzo się z tego cieszę.

Ale za to pan nokautował rywali. Jakie to uczucie? Jest stres czy po prostu wlicza Pan to w koszty boksowania?

Czasem martwiłem się o rywala. Na początku może nie, bo była euforia, że mi się udało wygrać, ale później już inaczej do tego podchodziłem. Takie sytuacje zdarzają się przypadkiem, nie przypominam sobie, żebym chciał kogoś znokautować. Żebym specjalnie bił w miejsce, gdzie jest luka, bo przeciwnik opuścił rękę. Bywało więc, że się martwiłem albo później bałem się podejść i powiedzieć coś miłego.

W 2001 r. przeszedł pan na zawodowstwo. Co o tym zdecydowało? Fakt, że w boksie amatorskim nie ma pieniędzy? Czy może jakieś inne względy?

To była bardzo spontaniczna decyzja, pojechałem na walkę Krzysia Włodarczyka, który był wówczas mistrzem zawodowym, ale jeszcze zanim podpisał kontrakt, w 2000 r. przegrał ze mną w półfinale mistrzostw świata w Płońsku. W grudniu, już po igrzyskach w Sydney, pojechałem popatrzeć, jak walczy  i dałem się namówić na boks zawodowy. Po dwóch tygodniach od rozmowy wyszedłem na ring – bardzo szybko. Miałem wtedy 34 lata. W sumie stoczyłem 31 zawodowych walk.

Co według pana jest w boksie najważniejsze?

Żeby coś wygrać, trzeba mieć koncepcję, inteligencję, nie ma głupich pięściarzy wysokiej klasy, którzy zdobywają medale olimpijskie. Trzeba poukładać swoje życie, myśli. Najważniejsza jest głowa, a po głowie nogi, na końcu – ręce. Ręce boksują, ale to nogi nadają ton, uderzenie wychodzi z biodra. Udo, łydka, stopa skręcają się, nadając ciosom szybkość, siłę, rytm.

Widzi pan kandydata na swojego następcę?

Pewnie, że tak, jest wielu fajnych chłopaków. Dwa miesiące temu objąłem kadrę narodową, to trochę mało czasu, żeby coś więcej powiedzieć, ale już teraz widzę potencjał. Większość zawodników ma po 17–21 lat. To jest młodzież, igrzyska są za dwa i pół roku. Myślę, że do tego czasu objawi się jakiś talent. Są też inni bokserzy, którzy gdzieś tam mi mignęli, ale nie miałem możliwościowi zobaczenia ich podczas walki. Będę jeździł na turnieje krajowe i międzynarodowe, żeby się im przyglądać. Jest kilka nazwisk, które wydają mi się obiecujące, ale chcę tych ludzi zobaczyć w ringu, nikomu nie zamykam drzwi. Ja sam pojechałem na igrzyska do Sydney w wieku 33 lat. Można? Można. Dlatego nie mówię, że tylko młodzież biorę pod uwagę, jeśli znajdzie się ktoś starszy, ale będzie świetny w ringu, dam mu szansę.

Mamy w boksie kilka znanych nazwisk: Adamek, Włodarczyk, Szpilka, Sulęcki, Kownacki. Jak pan ich ocenia?

Wydaje mi się, że brakuje im cierpliwości, żaden nie pojawił się w kadrze na igrzyska i nie wygrał kwalifikacji olimpijskich. Żeby być świetnym bokserem zawodowym, dobrze jest być wcześniej znakomitym amatorem, technika jest potrzebna i przekłada się później na boks zawodowy. Mateusz Masternak jest bardzo wysoko w rankingu światowym, walczył kiedyś o mistrzostwo świata i przegrał. Niedawno zdobył tytuł mistrza Polski i znowu jest na szczycie. Artur Szpilka miał duże możliwości, jest leworęczny, był ambitny, bił mocno, miał uderzenie na kategorię ciężką, ale coś nie zagrało, nie chciałbym opiniować co. Tak samo u Krzyśka Włodarczyka, coś nie zatrybiło i jego kariera się zatrzymała, zaczął przegrywać, ale teraz obaj się odbudowują, Krzysiek jest wysoko w rankingach w Europie. Szansę jeszcze mają. Tomasz Adamek moim zdaniem jest spełniony, najlepszy z nich wszystkich, nie wiem, czy dobrze zrobił, że zmienił kategorię. Gdyby boksował w wadze do 91 kg, byłby na szczycie przez długie lata, ale tutaj chyba decydowały aspekty finansowe. Maciej Sulęcki ma dużą inteligencję bokserską i duże możliwości pięściarskie, tylko trochę brakuje mu szczęścia, ale teraz znów dostał walkę o tytuł mistrza świata i podjął rękawicę, lada dzień wylatuje do Stanów Zjednoczonych. Życzę mu powodzenia. Andrzej Fonfara już zakończył karierę, zajmuje się promocją, jest menadżerem. Krzysztof Głowacki też miał fajne predyspozycje, jest leworęczny, obdarzony silnym uderzeniem, ale dzisiaj już powinien chyba myśleć o innej pracy, żeby dobrze wspominać boks. Zaczyna tracić zdrowie, ma coraz mniejszą odporność na uderzenia, jego kariera się kończy. Dariusz Michalczewski to przede wszystkim fenomenalna kondycja, wspaniała praca nóg, niesamowite tempo, świetna przednia ręka i świetny lewy prosty. Bardzo wiele zrobił dla boksu światowego, europejskiego, ma głowę na karku, potrafi robić biznes po zakończeniu kariery sportowej.

Czuje się pan spełniony jako sportowiec? Czy myśli pan czasem: „To mogłem zrobić inaczej, lepiej”?

Nie czuję się do końca spełniony, można było zdobyć więcej medali, boks olimpijski jest jednak dużo trudniejszy od zawodowego. Najlepszy przykład, że od 30 lat nie mieliśmy medalisty na igrzyskach, już same kwalifikacje są niezwykle trudne, a co dopiero pojechać na igrzyska i wygrać, trzeba mieć warunki. Paru pięściarzy było blisko, ale się nie udało, dlatego opowiadam zawodnikom o swoich sportowych przygodach. Po to, żeby ich ostrzec, żeby nie popełniali moich błędów. To bardzo ważne. Jeśli wezmą sobie do serducha moje rady, może unikną jakichś trudności, rozczarowań, szybciej wejdą na wyższy poziom, staną się lepszymi pięściarzami. Nie muszą uczyć się na własnych błędach, mogą na moich. Słuchają mnie, myślę, że im zależy, koncentrują się na swojej sportowej ścieżce.

Czego nauczył pana boks?

Szacunku do człowieka, do rywala. Pracowitości, rzetelności, punktualności. Dzięki treningom jestem poukładany, lubię planować. Sport dał mi poczucie własnej wartości. Mówię młodzieży: „Co z tego, że jesteście z małego miasta? To, że ktoś jest z dużego, nie znaczy, że jest od was lepszy i więcej osiągnie. Jesteście superwartościowi i możecie się realizować w każdej dziedzinie. Nie tylko w sporcie”.

Rozmowa z brązowym medalistą igrzysk olimpijskich w 1980 r. w Moskwie

Jak się pan czuje? Jak pańskie zdrowie?

Wszystko w porządku, mam się bardzo dobrze. Cały czas jestem aktywny sportowo, choć ostatnio – muszę przyznać – kolana mi wysiadły, bo biegałem dosyć dużo, nawet maratony. No i ostatnio przestałem. Po zabiegach kolan, artroskopii, czyszczeniu, leczeniu komórkami macierzystymi było lepiej, ale po trzech latach znowu to samo… Decyzja jedna: koniec z bieganiem. Ale generalnie zdrówko dopisuje. Mieszkam teraz znów w wiosce, z której pochodzę. Życie na wsi jest mi bliskie, dobrze się tu czuję.

Podobno zainteresował się pan boksem w wieku 11 lat, pod wpływem zwycięskiego finałowego pojedynku Jerzego Kuleja na igrzyskach w Meksyku. Czy to prawda?

Tak, to prawda! Pamiętam tę noc, nad ranem była zmiana czasu. Włączyłem telewizor i oglądałem walki – również finał Jerzego Kuleja z Kubańczykiem, który Kulej wygrał. Tak się zaczęło, a potem sport był moją pasją przez całe życie. Ta walka, ta olimpiada zdecydowała, że trafiłem do boksu. W Słupsku działała dosyć fajna sekcja bokserska, gdzie zacząłem treningi. Choć prawdę mówiąc, później się zastanawiałem, czy nie lepiej bym zrobił, jakbym poszedł do sekcji judo. Bo wiadomo, jestem niskiego wzrostu i w boksie zawsze mi trochę centymetrów brakowało (śmiech). A w judo byłem szybki, dosyć zwinny… Ale to tak na marginesie.

Jadąc na igrzyska, nie miał pan na koncie żadnego tytułu mistrza Polski seniorów. Czuł pan, że musi dać z siebie wszystko?

Zdecydowanie! W mistrzostwach Polski w randze od juniora do seniora praktycznie rokrocznie zdobywałem medale, choć faktycznie nie złote. Mistrzostwo wywalczyłem za to na spartakiadzie w 1975 r. Później, w ’76 i ’77 – brązowy medal na mistrzostwach kraju. W roku 1980, przed igrzyskami w Moskwie, finał mistrzostw Polski był w Gdańsku. Rywalizowałem wtedy z Leszkiem Kosedowskim, no i spotkaliśmy się w finale. Leszek – wiadomo, klasa, na olimpiadzie w Montrealu zdobył brązowy medal. Był trudnym przeciwnikiem, lotnym, dobrze wyszkolonym technicznie. Ja natomiast – fighter, atak non stop, bo mój wzrost nie dawał mi możliwości, żeby boksować technicznie, na dystans. Musiałem działać tak, jak Kulej: do przodu i bez przerwy. Kondycyjnie byłem zawsze dobrze przygotowany, to była moja broń. Podczas finału w Gdańsku Leszek miał już kontuzję łuku brwiowego z poprzedniego pojedynku i ze względu na to nasza walka została dość szybko przerwana. Ale zgodnie z ówczesnymi przepisami, choć zakończyła się przed czasem, była punktowana – i sędziowie punktowali dla Leszka. Mimo to muszę powiedzieć, że rok przed olimpiadą miałem dobry, zaliczyłem niezłe starty w turniejach międzynarodowych, w meczach reprezentacji Polski.

W Moskwie w eliminacjach wagi 60 kg spotkał się pan z Bouną Sonskhamphoną z Laosu. Jak pan wspomina ten pojedynek?

Na olimpiadzie wystartowałem jako pierwszy z drużyny, więc – nie ukrywam – była trema, była. Zacząłem ostrożnie, bo nie znaliśmy zawodnika z egzotycznego Laosu. Ale go rozszyfrowałem: wyglądał na mocnego, jednak technicznie był słabszy. Po paru liczeniach wygrałem. Jeśli dobrze pamiętam – przed czasem.

W 1/4 finału trafił pan na Rumuna Floriana Livadaru.

Jeszcze wcześniej, w eliminacjach, był zawodnik z Tanzanii – wyższy, mocny fizycznie. Wygrałem zdecydowanie na punkty, 5:0. A w ćwierćfinale, już o medal, rzeczywiście walczyłem z Livadaru, czołowym zawodnikiem na świecie w naszej wadze. Zwyciężyłem po bardzo ciężkim boju.

Podobno rywal z Rumunii nie zachowywał się fair?

Kiedy już widział, że przegrywa – próbował atakować głową, a był ponad 10 cm wyższy ode mnie. Uderzył mnie tak, że miałem pod lewym okiem rozciętą skórę, a on sobie łuk brwiowy rozciął. Walka toczyła się dalej, ale w końcu sędzia ringowy parę sekund przed końcem przerwał pojedynek i ogłosił moje zwycięstwo… Z dokumentów wynikało, że wygrałem na punkty. Rumun został więc pokonany własną bronią: chciał mnie skontuzjować, a sam siebie wyeliminował.

Potem walczył pan z Kubańczykiem, którego w półfinale nie udało się pokonać. To była trudna walka?

Tak, Ángel Herrera to był trudny przeciwnik. W Montrealu zdobył mistrzostwo olimpijskie w wadze piórkowej, w Moskwie – mistrzostwo w wadze lekkiej. Tak jak ja walczył z odwrotnej pozycji, z prawą ręką wysuniętą do przodu. Prawdę mówiąc, tacy zawodnicy mi nie leżeli. Ale fizycznie Herrera też był mocny, w efekcie przegrałem z nim 0:5. Mój występ na olimpiadzie zakończył się na półfinale.

Czy nie żałował pan nigdy, że wybrał pan boks?

Zdecydowanie nie żałuję! Zdecydowanie! Wynik potwierdza, że dobrze wybrałem. Możemy teraz gdybać, co by było w judo, ale jestem zadowolony, że trafiłem do boksu. I myślę, że przy moich warunkach zrobiłem optymalny wynik, na arenie międzynarodowej osiągnąłem swoje maksimum – wszystko, na co było mnie stać. Bo wiadomo, że w sporcie nie tylko przygotowanie decyduje, ale także warunki fizyczne. I jeszcze szczęście.

Niektórzy pytają, co w boksie liczy się bardziej: talent czy ciężka praca. Co by pan odpowiedział?

Bez wątpienia ciężka praca! Pamiętam wielu chłopaków z ogromnym talentem, którzy niestety się pogubili. Nie wykorzystali talentu właśnie przez to, że mniej pracowali, byli nieprzygotowani. Jestem więc przekonany: praca się liczy!

Jak dziś wygląda pańskie życie? Czy to już zasłużona sportowa emerytura?

Po zakończeniu kariery zawodniczej wyjechałem do Niemiec na kontrakt, spędziłem tam cztery lata. W 1989 r. wróciłem do kraju, objąłem pierwszą drużynę Czarnych Słupsk jako trener i od razu zdobyliśmy srebrny medal. Rok później jako jedyni w historii słupskiego boksu wywalczyliśmy drużynowe mistrzostwo Polski. Ale potem nastąpił kryzys, zmiany polityczne, gospodarcze… W 1991 r. drużyna seniorska została wycofana z rozgrywek. Reaktywacja klubu, już pod inną nazwą: SKB – Słupski Klub Bokserski, nastąpiła w roku 2000. Odtąd przez 15 lat byłem prezesem klubu, nadal też pracowałem jako trener.

Skoro już mówimy o słupskim klubie: wiem, że była z nim związana postać bardzo ważna dla polskiego boksu we wczesnych latach powojennych.

To prawda, w roku 1975 przyszedł do nas Aleksy Antkiewicz, pierwszy polski medalista igrzysk olimpijskich po wojnie – z Londynu w 1948 r. przywiózł brąz. Odkąd zaczął pracować w Słupsku, słupski boks szedł w górę błyskawicznie. Już w ’76 drużyna dostała się do drugiej ligi.

Antkiewicz przyniósł ze sobą dobrą energię bokserską?

Tak jest. W ogóle korzystny klimat był w mieście, bo również w 1975 r. powstało województwo słupskie. Władzom zależało, żeby promować się przez sport, stąd dobre warunki finansowe i dobry sportowy klimat. Aleksy Antkiewicz pociągnął drużynę. W latach 1980–1990 rokrocznie zdobywaliśmy drużynowe tytuły: sześciokrotnie brązowy medal, trzykrotnie – srebrny, a raz – złoty, o którym już mówiłem, bo to za mojej kadencji trenerskiej. Udany okres dla miasta zbiegł się z moim czasem w boksie, to była pozytywna koniunktura i dla mnie, i dla boksu słupskiego.

Czy nadal pan trenuje młodych zawodników?

Nie, to jest jednak bardzo, bardzo duże obciążenie. Podobnie jak bycie prezesem klubu. Braki finansowe, walka o pieniądze, o sponsorów… Przez te 15 lat bywało naprawdę ciężko i w końcu powiedziałem, że rezygnuję, nie chcę już więcej prowadzić klubu. Moją pracę do dziś kontynuuje Marek Pałucki, też mistrz Polski – zwyciężył z Biegalskim, waga superciężka. A ja z boksem się rozstałem, nie mam z nim nic do czynienia w sensie szkoleniowym.

A jakieś inne pasje, jeśli mogę zapytać?

Jestem honorowym prezesem klubu, a inną pasją było bieganie, o którym mówiłem wcześniej. To zdecydowanie moja miłość. W wieku 57 lat przebiegłem Orlen Maraton w 3 godz. 23 min 17 s. To był niezły czas – szkoda, że mi kolana wysiadły, bo szykowałem się na inne, dalsze biegi… Sport wciąż jest moją pasją. Skoro już niestety nie mogę biegać, robię sobie treningi w domu, na poddaszu. Mam tutaj worek, gruszkę.

Czyli jednak boksowanie, ale raczej delikatne?

Tylko dla podtrzymania zdrowia fizycznego. Przez większość czasu zajmuję się domem, obejściem. Uwielbiam las, a że mieszkam blisko niego, to chodzę na grzybobranie. To jest moje życie.

Rozmowa z brązowym medalistą igrzysk olimpijskich w 1988 r. w Seulu

Pańska pasja do boksu nabrała realnych kształtów w niewielkim klubie pięściarskim Pogoń Prudnik. Jak to się zaczęło?

Na początku pierwszej klasy w Zespole Szkół Zawodowych w Nysie wuefista zobaczył, że dobrze sobie radzę w piłce ręcznej. Poszedłem na jeden trening, drugi, trzeci. Do listopada trochę trenowałem i nieźle mi szło. Później chłopaki z kolejówki, czyli szkoły kolejowej, zaczęli jeździć do Prudnika na boksy. Znaliśmy się, kilku było z mojej miejscowości, paru – z sąsiedniej. Mówili mi: „Słuchaj, jedź z nami, zobaczysz!”, a ja konsekwentnie: „Nie, nie!”.

Minął grudzień, nowy rok się zaczął, w połowie stycznia koledzy w końcu zaciągnęli mnie na trening do Prudnika – i to był początek. Na miejscu od razu dali mi trampki, spodenki, rękawice, nawet ręcznik, bo dla bokserów wtedy wszystko było. I gra muzyka! Trener Stanisław Żuchowski mnie ustawia: „Uderzysz tu, lewy – prawy, lewy – prawy”, potem wysyła na skakankę, na przybory. Tak wyglądał mój pierwszy trening. A pod koniec drugiego, w środę – bo ćwiczyliśmy w poniedziałki, środy i piątki – trener mówi: „Janusz, chodź tu” i woła jakiegoś starszego chłopaka, co już od pół roku chodzi na boks: „No, ułóż go, bierz rękawice!”. Chłopak był troszeczkę lżejszy był ode mnie, jakieś 70 kilo, a ja 80 ważyłem. Więc ja od razu bum, bum! Z grubej rury i do przodu! „Nie, nie, nie! Stop!” – krzyczy tamten. Zaczął mi tłumaczyć, co i jak, trochę jeszcze poboksowaliśmy.

W piątek na zbiórce trener informuje: „Dzisiaj sparing zrobimy”. Sparingi wyglądały tak, że robiliśmy ring z czterech materaców. Rękawice, kask i do roboty! Trener przyprowadził półciężkiego seniora, mnie dał tylko dwie rundy. Wytrzymałem – męczyłem się, ale nie odpuszczałem. Po wszystkim trener mówi: „Janusz, bądź jutro na siódmą rano, jedziemy na pierwszy krok”. Ja na to: „No ale jak, trenerze? Przecież badania trzeba zrobić”, a on: „Badania są zrobione, wszystko załatwione, jedziemy!”. Tak to kiedyś było: stempel lekarza i się jechało! Teraz to trzeba zrobić EKG, EEG, wszystkie badania.

Czyli już po trzech treningach pojechał pan na zawody?

Tak, po trzech, dosłownie! Pierwszą walkę przegrałem, drugą wygrałem i tak się zaczęła moja kariera. Odkąd pierwszy raz poszedłem na boksy, po prostu nie odpuszczałem. Proszę sobie wyobrazić: rano leciałem dwa kilometry na stację i jechałem z Nowego Lasu do Nysy, do szkoły, pociągiem. Pędziłem na lekcje, potem wracałem do domu na dwie godziny. Musiałem zrobić, co tam ojciec kazał, obornik wyrzucić, bo to duża gospodarka była, 24 hektary, było przy czym robić! A o pół do piątej musiałem już biec na pociąg do Prudnika. Po dziewiątej wieczorem człowiek był w domu. I tak trzy razy w tygodniu.

Zwycięstwa na polskich ringach krok po kroku doprowadziły pana do igrzysk olimpijskich w Seulu. Jak pan wspomina tamten czas?

Najpierw była olimpiada w Moskwie, na którą nie pojechałem – chociaż już sparowałem ze Skrzeczami i w ogóle nieźle mi szło – i miała być w Los Angeles, tyle że to nie wypaliło i zamiast igrzysk mieliśmy Spartakiadę Armii Zaprzyjaźnionych. I wreszcie Seul. W mojej kategorii, w wadze superciężkiej, po raz pierwszy musieliśmy przejść kwalifikacje. Turniej odbywał się w RFN, w Karlsruhe. To wtedy Michalczewski z młodym Kosedowskim uciekli [mowa o Dariuszu Michalczewskim i Dariuszu Kosedowskim, którzy chcieli zostać w Niemczech, więc podczas zawodów odłączyli się od grupy i uciekli – przyp. red.], a ja się zakwalifikowałem na olimpiadę. Już w marcu wiedziałem, że jadę na igrzyska.

W Seulu nie wystąpił pan w walce z Lennoxem Lewisem z powodu decyzji lekarza?

Słyszałem komentarze, że mi się nie chciało, tymczasem ja chciałem, tylko mnie lekarz olimpijski, który na igrzyskach ma największą władzę, nie dopuścił. Powtarzałem: „Ja chcę boksować!”, a on: „Nie, absolutnie!”. Próbowałem zdobyć oświadczenie od naszego lekarza – świętej pamięci doktora Święcickiego – że on bierze odpowiedzialność i tak dalej. Ale pan Święcicki się wycofał. Widział przecież… Jeszcze o pół do dwunastej w nocy boksowałem, a rano o dziewiątej stoję na wadze, lekarz mnie dotyka, a ja jestem tak obity, że ledwo oczy otwieram – opuchnięte i odmrożone, bo sobie lód przykładałem, żeby to jakoś oklapło, niestety nie było szans! Gdyby był dzień przerwy, to sądzę, że dałbym radę wystąpić. Powiedziałem Lennoxowi: „Masz szczęście, że mnie lekarz nie dopuścił!” (śmiech). Ale wiadomo, to by był jeden albo dwa strzały i przerwanie walki.

Nie żałował pan, że nie doszło do starcia z Lewisem?

Żałowałem, ale co miałem zrobić? Organizatorzy mogli przesunąć walkę o jeden dzień. Nic by się nie stało, gdyby wcisnęli dodatkowy pojedynek następnego dnia. Ale cóż, olimpiada jest olimpiadą, decyduje organizator. Oczywiście mam niedosyt, chodzi mi to po głowie nawet dzisiaj. Trochę żal, ale – jak mówię – to nie moja wina.

Jak z perspektywy czasu ocenia pan olimpiadę? Jakie to było przeżycie dla boksera i generalnie dla sportowców?

Każdy sportowiec, naprawdę każdy, marzy o sukcesie. Ja nigdy w życiu nawet nie myślałem, że tak wysoko zajdę, ale każdy sportowiec chce jakiś tytuł zdobyć. A być na olimpiadzie i jeszcze medal wywalczyć – to jest dopiero przeżycie, wzruszenie… Korea Południowa nas zaskoczyła, takie igrzyska zrobić w 1988 r. to był wyczyn niesamowity.

Wracając jeszcze na chwilę do pańskich początków w boksie: w 1977 r. odniósł pan duży sukces w Łodzi, gdzie odbyła się spartakiada młodzieży.

W wadze ciężkiej – ważyłem wtedy 82 kg przy 182 cm wzrostu – zdobyłem złoty medal dla Prudnika. Do dziś mam kontakt z prudnickim starostą, oni teraz wydają książkę na 70-lecie Pogoni i poprosili mnie o parę fotek. Dałem kilka zdjęć, a dodatkowo poprawiłem w książce, co trzeba było poprawić. Mam z Prudnika fografię z 1977 r., zrobioną właśnie przy okazji pierwszego mojego tytułu.

Mój czas w Pogoni dobiegł końca w styczniu 1978 r. Przeszedłem z trenerem Żuchowskim i czterema zawodnikami do Moto-Jelcz Oława. Ostatecznie tylko ja z nas pięciu w klubie zostałem, bo koledzy się powykruszali. Chcieli rozrywki, a nie chcieli trenować, więc im nie poszło. Po roku na spartakiadzie w Chojnicach zostałem mistrzem Polski juniorów w wadze superciężkiej. Rok późnej na mistrzostwach przegrałem z Jackiem Kucharczykiem 3 : 2 w seniorach, za to w ’81 w Zabrzu wygrałem i dostałem puchar z napisem: „Największa niespodzianka mistrzostw Polski – Janusz Zarenkiewicz”. Słyszałem komentarze: „Szanowni państwo, to nie jest waga superciężka, to jest waga piórkowa, lekka! No tak się poruszać na nogach!” – bo ja nogami pracowałem, nogi miałem tak wytrenowane, wybiegane, że nie biłem się z tymi chłopami, tylko technicznie ich podchodziłem. Bach, bach, bach – i uciekałem. Nie lubiłem się szarpać, bić.

W 1982 r. w Poznaniu znów zostałem mistrzem kraju. W ’83 w Warszawie nie wystartowałem, nie wiem dlaczego. Akurat wtedy zmieniłem klub na Zagłębie Lubin. W 1984 r. z Romanem Ślusarczykiem przegrałem w pierwszej walce, ale byłem po kontuzji. W ’85 we Wrocławiu przegrałem z Markiem Pałuckim 2 : 3. Werdykt był nieco naciągnięty, po latach chciałem nawet wrócić do sprawy, jednak dałem sobie spokój. W 1986 r. w Gdańsku Pałucki walkowera mi oddał w finale, ze względu na to, że w półfinale najładniejszą walkę mistrzostw Polski zrobiła waga superciężka. No i w ’87 ponownie zostałem mistrzem. Z Leszkiem Rybińskim z Jastrzębia miałem ciężki finał, ze Ślusarczykiem też się tam namęczyłem. W roku 1988 to wiadomo, Seul, więc na mistrzostwach kraju odpuściłem chłopakom, bo już miałem kwalifikację na olimpiadę, nikt za mnie nie mógł jechać. W 1989 r. były moje ostatnie mistrzostwa Polski – w Łodzi. Tak że w Łodzi po raz pierwszy zdobyłem złoty medal mistrzostw i zakończyłem karierę również złotym medalem w Łodzi.

Z ringów bokserskich przeszedł pan do górniczych szybów. Co się stało, że tak radykalnie zmienił pan swoje zawodowe życie?

Zgodnie z przepisami mogliśmy boksować do 32. roku życia. W 1990 r., kiedy miałem 31 lat, dostaliśmy wszyscy wypowiedzenia – już nie byliśmy na etatach, musieliśmy przejść na stypendia sportowe. Miałem na koncie międzynarodowe mistrzostwo, więc dostałbym dobrą stawkę, około dwóch milionów, ale w kopalni zarabiałem dwa i pół miliona.

Kiedy powiedziałem, że kończę karierę, wszyscy się odwrócili. Nawet nie miał mi kto podać ręki. Przyznam, że to był cios. Zły byłem na ludzi, nie chciałem już żadnego boksu. Na szczęście się udało: dostałem się na strzelnicę, przy materiałach wybuchowych pracowałem. Później byłem strzałowym, ratownikiem górniczym przez 14 lat. W 1999 r. zacząłem śpiewać w górniczym chórze. Śpiewam oczywiście do dziś. Z jednej pasji w drugą wlazłem (śmiech), to już ponad 20 lat. Na AGH w Krakowie śpiewaliśmy, jeździmy na koncerty, festiwale.

Na długo się jednak od boksu nie odwróciłem, bo kiedy w 1994 r. zostałem radnym, założyłem Miejski Klub Bokserski w Lubinie, razem z Pawłem Grudzińskim, trenerem. Pociągnęliśmy to przez parę lat, do roku 2000, kiedy klub przejęli Wojciech Misiak i Włodzimierz Zgierski. Działają tam do dziś. A my ze Zbyszkiem Siwakiem stworzyliśmy Stowarzyszenie Boks Lubin i dobrze nam idzie. Oni mają sale tam, gdzie myśmy kiedyś trenowali, a my trenujemy w szkołach i uważamy, że będziemy mieli lepsze efekty. Trzeba po prostu umieć podejść do dzieciaków, współpracować, być z nimi, słuchać ich. I trzeba też młodych zrozumieć w niektórych sytuacjach.

Pan także trenuje dzieci i młodzież?

Tak, jeszcze tak – jak przychodzą zdolne dzieciaki, to człowiek zapiernicza, coś im musi pokazać. Choć teraz idę na operację ręki, na którą czekałem kupę lat. Kiedyś mi kość łódeczkowata pękła i to się źle pozrastało. Wtedy nie patrzyli, tylko w gips wsadzali. A teraz wiadomo, 63 lata, dochodzą zwyrodnienia i trzeba się zoperować. Ale generalnie tak, bawię się nadal ze Zbyszkiem Siwakiem w naszym stowarzyszeniu, działamy troszeczkę.

Czy poza śpiewem i zaangażowaniem w szkolenie dzieci i młodzieży ma pan jeszcze jakieś pasje? Słyszałem, że piecze pan chleb w domu.

No tak, rośnie sobie właśnie! Piekę dla swoich dzieci i jak do któregoś jadę, to biorę ze sobą. Później robię drugie pieczenie dla drugiego dzieciaka i tak im pomagam. Ja w ogóle dużo robię. Wybudowaliśmy dom w cztery lata, drewutnię zrobiłem, zadaszenia. Po prostu mam jakiś dryg w łapach i zawsze sobie znajdę jakieś zajęcie. I oczywiście spędzam czas z moją żoną Bożeną, synami: Marcinem i Mariuszem, a także wnuczętami: Julą, Leną, Kubą, Bartoszem i najmłodszą Zuzą.

Rozmowa z brązowym medalistą igrzysk olimpijskich w 1988 r. w Seulu, brązowym medalistą mistrzostw świata w 1986 r.

Jak zaczęła się pańska przygoda z boksem?

To była dość śmieszna sprawa, bo zaczynałem od gry w piłkę nożną. W pobliskiej szkole podstawowej powstała szkółka bokserska Widzewa Łódź. Znajdowała się tuż za boiskiem szkolnym, chłopacy tam chodzili, więc też dołączyłem. Było nas sporo, nawet po 70–80 na sali – boks był wtedy popularny. Po jakimś czasie zaczęły się sparingi, niektórzy dostali po nosie i grupa się uszczupliła, zostało nas kilku. Potem przeszedłem do klubu Widzewa, gdzie zacząłem trenować już na poważnie.

Czy od razu poczuł pan, że to właśnie to?

Od dziecka oglądałem boks razem ze starszym o pięć lat bratem. Zakładaliśmy sobie poduchy na ręce i tak żeśmy się boksowali. Lubiliśmy to. Ja zresztą byłem łobuziak. Gdy koledzy wołali: „Heniek, chodź, pobijemy się trochę”, to nigdy nie odmawiałem. Rozrabiak był ze mnie, ale na szczęście uczyłem się też dobrze.

Czasy, gdy boksował się pan z bratem z poduchami na rękach, to były złote lata polskiego boksu, czas wielkich sukcesów wychowanków „papy” Stamma. To miało wpływ na pańskie fascynacje?

Oczywiście. Te czasy minęły i, szczerze mówiąc, współczesny boks – ten zawodowy, do którego uciekają zawodnicy z boksu amatorskiego – sprowadza się do nabijania tytułów, zdobywania kolejnych pasów. Ta epoka, zapoczątkowana, gdy byłem jeszcze dzieckiem, trwała długo. Przecież jeszcze w 1978 roku mistrzostwo świata wywalczył Heniek Średnicki. Mieliśmy wicemistrzów świata: Ciba, Borowski, ale do tytułu mistrzowskiego po Heńku nikt już nie nawiązał.

Jak wyglądały pierwsze lata pańskich treningów?

Każdy chciał być dobry, ale nie każdy się do tego nadawał. W boksie liczy się psychika, trzeba też mieć nieco odwagi. Nie było miejsca dla takich, co ich od razu boli, jak tylko ktoś ich dotknie. Do boksu nadają się twardzi ludzie.

Nawet jak boks ćwiczą bracia, to na ringu też muszą się ostro bić. A rodzeństw było sporo: bracia Skrzeczowie, Olechowie. Gdy po drugiej stronie stoi przeciwnik, chociażby brat, i tak trzeba z nim walczyć.

Czego boks uczy?

Oj, boks uczy wielu rzeczy. Przede wszystkim wytrwałości i swego rodzaju porządku życiowego. Bokser musi być człowiekiem poukładanym, to nie może być roztrzepaniec. Zgrupowania, treningi – to wszystko mobilizuje, wymaga przystosowania się do grupy.

---

O talent upomniało się wojsko

Swoją karierę Henryk Petrich rozpoczął w barwach Widzewa. Nigdy nie planował przeprowadzki do Warszawy, jednak upomniało się o niego wojsko. Ktoś dostrzegł jego talent podczas turnieju o laur Wrocławia w 1980 roku i już tydzień później dostał powołanie.

Koledzy z Łodzi próbowali obronić go przed wcieleniem w barwy wojskowego klubu Legia. Po odebraniu powołania, mimo doskonałego zdrowia, dwa tygodnie spędził w szpitalu. Milicja nie dawała jednak za wygraną i regularnie składała wizyty w jego domu, dlatego Henryk Petrich dał sobie założyć gips na rękę. Aby uniknąć konfrontacji z milicją, zamieszkał u sąsiada obok. W końcu jednak został doprowadzony do WKU, skąd… uciekł przez okno. – Dałem dyla z tym gipsem. Wiadomo, że ręka była sprawna. Ale wtedy już wiedziałem, że muszę jechać. W drugi dzień świąt kupiłem sobie bilet, odprowadziło mnie „towarzystwo” na dworzec Kaliski i pojechałem do Braniewa. Powiedziałem sobie, że nie będę się dłużej ukrywał, bo to nic nie da, i wylądowałem w wojsku na trzy miesiące, do przysięgi – mówił w wywiadzie.

Po trzech miesiącach przeniesiono go do Legii. – Poznałem żonę i zostałem w Warszawie. Miałem różne ciekawe propozycje. Proponowali mi willę, samochody i pieniądze w Dębicy, ale zostałem w Warszawie – mówił w jednym w wywiadów.

---

Wydaje się, że pańskie osiągnięcia potwierdzone medalami są skromniejsze niż to, jakim był pan bokserem.

Tak, nie postawiłem kropki nad „i”. Na igrzyskach olimpijskich w 1988 roku niewiele brakowało, ale zdrowie odmówiło posłuszeństwa.

Cztery lata wcześniej, podobnie jak pozostali polscy sportowcy, nie mógł pan z powodów politycznych pojechać na igrzyska do Los Angeles.

Tak, z Los Angeles nie udało się niestety, choć wydaje mi się, że na Turnieju Przyjaźni w Hawanie zjawili się silniejsi zawodnicy niż w Stanach. Boksowałem z Henrym Maske z NRD i Jánem Frankiem z Czechosłowacji – brązowym medalistą z Moskwy. Przegrałem dopiero w finale z mistrzem świata, Kubańczykiem Bernardo Comasem – na jego własnym terenie. Gdzie indziej być może poszłoby mi lepiej, tak mi się wydaje.

W 1987 roku podczas mistrzostw Europy na drodze do złota stanął mi Maske. Pomogli mu nieco sędziowie, głównie sędzia ringowy. Miałem nie tylko jednego przeciwnika, z którym muszę walczyć, ale i drugiego, który sędziuje na korzyść rywala.

Sięgnął pan jednak po brązowy medal na igrzyskach w 1988 roku.

Tak, choć mogło być lepiej. W walce półfinałowej, mając już zapewniony brąz, zmierzyłem się z Amerykaninem Andrew Maynardem. Niestety w trakcie walki pojawiły się kłopoty ze wzrokiem. Gdy po paru latach rozmawiałem z lekarzem neurologiem, powiedział, że prawdopodobnie była to po prostu migrena.

Ogromny pech!

Na cokolwiek patrzyłem, widziałem czarną dziurę i rozbłyski dookoła. Dostrzegałem tylko to, co działo się po bokach, a przed sobą – jedynie czarną dziurę.

Seul zrobił na panu wrażenie czy nie miał pan czasu zwiedzać?

Mieliśmy czas, można było wyjść poza miasteczko olimpijskie. Zdziwiło mnie ciągłe kłanianie się, ilekroć gdzieś się wchodziło, nawet do marketu. Każdy każdemu wszędzie się kłaniał.

Gdy szliśmy na miasto, dołączał do nas patron, który chodził za nami i nas pilnował. Raz dla zabawy chcieliśmy mu się schować, uciekaliśmy wyjściem ewakuacyjnym po schodach w markecie. Wydawało nam się, że go zgubiliśmy, nie słyszeliśmy go, a moment później wychodzimy, patrzymy, a on już jest za nami. To była cała siatka patronów, taki kontrwywiad, można powiedzieć, który miał na celu upilnowanie zawodników.

W Seulu byłem dwa razy, bo wcześniej odbył się turniej przedolimpijski w marcu. Obleciałem wtedy kulę ziemską dookoła, bo pierwszy raz lecieliśmy samolotem w jedną stronę, a wracając, kierowaliśmy się w drugą.

Boks pozwolił panu podróżować po świecie?

O tak, kawał świata się zwiedziło. Jak to się mówi – za darmo, ale w istocie w nagrodę za swoje umiejętności i wytrwałość. Pierwszy mój wyjazd to było NRD, chyba w ’77 roku. Z reprezentacją Łodzi pojechaliśmy do Karl-Marx-Stadt, dzisiejszego Chemnitz. Jechało się po tzw. trepki, które wtedy były w modzie, ale przy okazji mogliśmy zwiedzić miasto. Zakupy były bodźcem, dziś młodzież tego nie ma, bo wszystko jest na wyciągnięcie ręki. Wtedy każdy walczył, chciał być jak najlepszy.

Później popłynąłem do Finlandii, już będąc młodzieżowcem, bodajże w ’79 roku. Wróciłem przed samymi świętami wielkanocnymi, w Wielką Sobotę, i zaraz na drugi dzień świąt popłynąłem ponownie – któryś z kolegów nie dostał wizy, a moja była jeszcze ważna, więc załapałem się na jego miejsce. Podróż przepiękna, bo wiadomo – promem. Trenowaliśmy już na promie, był basen, taki troszeczkę pływający świat.

To był całkiem nowy świat, dosłownie. Myśmy boksowali nawet za kołem podbiegunowym – na potwierdzenie, że je przekroczyliśmy, dostaliśmy papier. Tak że to była naprawdę niepowtarzalna wyprawa.

Wyjazdy do obcych krajów były też okazją do przywożenia różnych towarów do Polski?

Podczas wyjazdów, na przykład do Finlandii, zabieraliśmy ze sobą między innymi papierosy Marlboro, bo u nas trudno było je kupić – trzeba było mieć znajomości, żeby dostać je spod lady. Ale też w peweksach kupowało się wódkę i przemycało ją, żeby sprzedać za granicą. Był to niezły dochód ze względu na dużą przebitkę w cenach, choć wiadomo, że za dużo nie dało się przewieźć.

Jak pan wspomina lata 80.? Z jednej strony był to okres pańskiej dużej aktywności zawodniczej i sukcesów, z drugiej – w Polsce był to dość smutny czas po stanie wojennym.

Niestety sport trochę na tym ucierpiał. Wiadomo, czasy były trudne. Dziś można pójść do sklepu i kupić wszystko, co się zechce. Mamy pieniądze, idziemy, kupujemy. Wtedy też były pieniążki, ale w sklepach brakowało tego, co akurat potrzebne. A sport wyczynowy i regularne treningi wymagały, co bardzo ważne, odpowiedniego systemu odżywiania. Sportowcy w tamtych czasach mieli więc nieco ograniczone możliwości.

Czy zorganizowanie sobie życia po zakończeniu kariery sportowej okazało się dla pana wyzwaniem?

Trochę tak, bo liga się rozpadła, sport stracił na znaczeniu. Z początku prowadziłem zajęcia w szkole, później utworzono szkółkę – filię Legii – którą prowadzę do tej pory. Tak że praca się znalazła. Początek miałem kiepskawy, z tym że pomógł mi już świętej pamięci kolega, który mnie tam zatrudnił jako swojego zastępcę – prowadziliśmy bufet w Telewizji Polskiej, w budynku przy placu Powstańców. Zajmowałem się zaopatrzeniem, dozorowałem również.

W telewizji wiedzieli, że zaopatrzeniowcem jest medalista olimpijski?

Tak, i nie tylko ci z redakcji sportowej. To był rok ’94, a karierę zakończyłem w ’93. To był taki okres, w którym byłem skłonny pójść sprzedawać jajka na targ. Ojciec narzeczonego mojej córki miał hurtownię jajek. Powiedziałem wtedy: „No to chyba zacznę je sprzedawać”. Dostałem zaopatrzenie do samochodu i na drugi dzień miałem ruszyć z tymi jajkami, ale dostałem telefon od kolegi właśnie w sprawie tej pracy w bufecie.

Ciągnęło pana do boksu, do tego, żeby pracować z młodymi ludźmi?

Tak. Później treningi zacząłem prowadzić dość systematycznie i do tej pory się tym zajmuję.

---

Sukcesy podopiecznych

Od kilkunastu lat Henryk Petrich prowadzi filię sekcji bokserskiej Legii Warszawa. Jego wychowankowie odnoszą sukcesy w całym kraju. W 2004 roku 16-letnia wówczas Natasza Ugielska, jedna z podopiecznych olimpijczyka, wywalczyła brąz w mistrzostwach Polski Kobiet (kategoria juniorek).

Sukcesy w żeńskim boksie odnosiły także trenowane przez Henryka Petricha Katarzyna Wilczyńska i Angelika Jackiewicz. Obie zdobyły medale między innymi podczas otwartych mistrzostw Śląska.

Młodzi zawodnicy doskonale spisali się także podczas turnieju dla juniorów i kadetów o Puchar Gwardii. Na siedem pojedynków aż sześć wygrali młodzi zawodnicy Legii. Dwóch z nich – Bartek Zubrzycki i Bartek Domański – to podopieczni trenera Petricha.

---

Kiedy poznał pan Tomka Adamka?

Dokładnie nie pamiętam, chyba około ’92 roku. Pomagałem w jego treningach Andrzejowi Gmitrukowi, a Tomka znam jeszcze z boksu amatorskiego, gdy jeździłem jako trener na zgrupowania kadry. Później przez długi czas, około siedmiu lat, pracowałem z nim, zanim wyemigrował z Polski do Stanów.

Imponuje panu to, co osiągnął?

Oczywiście. Moim zdaniem jest to najlepiej wyszkolony polski zawodnik. Osiągnął, co osiągnął, ale moim zdaniem ciężka waga sporo mu utrudniła, bo on nie miał ku niej warunków fizycznych. Inna sprawa, że przez wagę ciężką każdy chce przejść.

Czy młodzi ludzie, którzy przychodzą do sekcji bokserskiej Legii, mają dziś łatwiej niż kiedyś?

Wbrew pozorom – wcale nie. Kiedyś dostawało się kadrowe, były dożywiania, pieniądze. Teraz młodzież musi mieć wyniki, bo jak ich nie ma, to trzeba iść do pracy – nikt przecież nie będzie finansował sportowca, który nic nie osiąga. Tak że jest raczej trudniej. Nawet jeżeli bokser osiągnie jakiś poziom, zdobywa medale na mistrzostwach Polski, ma 20–21 lat, ma dziewczynę, ale brakuje mu pieniędzy, to i tak musi iść do pracy. Nie wyobrażam sobie, żeby chłopak poszedł do knajpy i dziewczyna sponsorowała mu lody, bo jego nie stać. Każdy musi teraz pracować. Pod tym względem kiedyś było inaczej, dofinansowywano sport wśród młodzieży i zachęcano do niego.

A czy sami młodzi bokserzy są inni niż zawodnicy 30 lat temu?

Tak, młodzież też się zmieniła. Kiedyś człowiek miał jeden cel: przychodzi na salę, trenuje. A teraz młodzi noszą ze sobą telefoniki – a to się nimi pobawią, a to sobie pogadają z kumplami, a to pokażą, co tam w tym telefoniku. Wszędzie jest internet, młodzież z tego korzysta, ale przez to jest rozkojarzona. Owszem, niektórzy rzeczywiście przychodzą na salę zdeterminowani, trenują wytrwale, ale większość trochę poćwiczy i zaraz daje sobie spokój. Niektórzy trenują tylko po to, żeby poprawić sylwetkę i się odchudzić.

Mało tego, są rodzice, którzy sami po to przyprowadzają chłopaka. Pamiętam takich, którzy przyszli z synem – wzrost metr czterdzieści, a w obwodzie tyle co we wzroście. Matka mówi: „Niech poćwiczy, żeby nie siedział ciągle przed komputerem”. Ale jak ma ćwiczyć boks, skoro z nim najpierw trzeba by na sali przez pół roku wykonywać ćwiczenia ogólnorozwojowe, żeby w ogóle się uaktywnił fizycznie? Chłopak z taką nadwagą nie ma ani koordynacji, ani siły.

Czy czuje się pan już mężczyzną w wieku średnim?

Raczej nie. Stale ćwiczę z młodzieżą, choć dokucza mi biodro – wyrobiły mi się stawy. Myślę, że operacja pomoże, będę bardziej sprawny, bo na razie nawet nie mogę zbytnio biegać.

Gdyby nie kontuzje, nie zauważyłby pan pewnie upływającego czasu?

Zgadza się. Ja normalnie cały czas z młodzieżą pracuję – organizujemy obozy i tak dalej.

A czy ma pan kontakt z dawnymi znajomymi z Łodzi?

Utrzymuję kontakt głównie z kolegami, z którymi trenowałem, ale nie tylko z legionistami. Spotykamy się tutaj, w sekcji, na kawie trzy razy w tygodniu. Wszystko o sobie wiemy. A z kolegami ze szkoły już raczej nie mam kontaktu, znam może paru.

Czy pana zdaniem aktywność fizyczna wśród seniorów poprawiła się na przestrzeni lat?

Tak, dużo ludzi się rusza. Dobrym przykładem jest pan Krzysztof, lekarz, który do nas przychodzi. Ma już 62 lata, a trenuje u mnie od 2000 roku, czyli od 16 lat. Trenuje nieprzerwanie, odkąd skończył 46 lat. Nawet sparuje z chłopakami, lubi się z nimi pobić. Przychodzi trzy razy w tygodniu na treningi, chyba że mu praca nie pozwala.

Gdy pierwszy raz się pojawił, miał nadwagę, ważył przeszło 90 kilo, a ma metr siedemdziesiąt sześć może. Po roku zrzucił sporo, waży 80 kilo, swobodnie się rusza. Z wiekiem trenowanie przychodzi mu coraz ciężej, ale i tak stawia się sumiennie na wszystkich treningach. Może nie podskakuje jak kiedyś, bo ma problemy z kolanami, ale się rusza i jest zadowolony. Jak to zawsze mówimy: „O, jest Krzyś na treningu, to są wszyscy”.

Rozmowa z mistrzem olimpijskim z 1976 r. w Montrealu i brązowym medalistą igrzysk olimpijskich w 1980 r. w Moskwie, medalistą mistrzostw świata i Europy.

Dobrze widzieć pana w świetnej formie! Wiem, że zachorował pan na COVID i że nie przeszedł pan tej choroby lekko.

Trafiłem na dwa tygodnie do szpitala. Przyjechało po mnie pogotowie, bo czułem się fatalnie. Ale lekarze cały czas mnie podbudowywali, że mam silny organizm.

Jakie miał pan objawy?

Zaczęło się raptownie. Nawet nie wiem, gdzie się zaraziłem, bo wcześniej byłem i w Zakopanem, i we Włocławku. W każdym razie słabiutko się czułem. Miałem gorączkę, brakowało mi sił na cokolwiek.

Był pan pod tlenem?

Chyba tak. Gdy lepiej się poczułem, chciałem wypisać się ze szpitala, pytałem lekarzy, po co mnie trzymają. Usłyszałem tylko: „Musi pan jeszcze zostać. Widać, że organizm cały czas walczy”.

Walczy jak jego właściciel.

O tak, przyzwyczajony do walki.

W 2020 roku w Lądku-Zdroju w Kotlinie Kłodzkiej otwarto salę pańskiego imienia. Rzadko się to zdarza za życia danej osoby. Jak do tego doszło?

To był pomysł pani Marzeny Jankiewicz z ośrodka Geovita. To właśnie kierownictwo ośrodka zadecydowało, by powstała ta sala. Zaproszono mnie na spotkanie z młodzieżą, żebym osobiście uhonorował to miejsce i jako autorytet przyciągnął dzieciaki. To są młodzi, inteligentni ludzie, nie dadzą sobie wcisnąć kitu. Muszą wiedzieć, co jest grane.

Czy rzeczywiście miał pan poczucie, że jako mistrz olimpijski z ’76 roku, jedna z legend polskiego boksu, stanowi pan dla nich autorytet?

Myślę, że tak. Bardzo mnie tam szanowano, do tego stopnia, że nadal mnie zapraszają, żebym przyjechał i poprowadził trening, spotkał się z młodymi chłopakami. Ale wiadomo, jak jest – w czasach pandemii trochę boję się tam jechać.

Lądek-Zdrój to małe miasteczko w Kotlinie Kłodzkiej, najbardziej znane z filmu Miś i słynnej sceny, że nie ma takiej miejscowości jak Londyn, za to jest Lądek i właśnie Lądek-Zdrój.

Piękne miasteczko i bardzo mili ludzie, zwłaszcza kierownictwo ośrodka. Myślę, że tytuł mistrza olimpijskiego robi wrażenie. Oznak sympatii dostaję teraz nawet więcej, niż gdy byłem młody. Miałem 23 lata, kiedy zostałem mistrzem olimpijskim. To dość wcześnie. Oczywiście składano mi gratulacje, odnoszono się do mnie z szacunkiem. Ale teraz jest inaczej. Ludzie pytają mnie: „Czy pan wie, że jest pan legendą polskiego boksu?”. Odpowiadam: „Oczywiście, że wiem!”. Bo przecież mało kto taki tytuł zdobył. Czy pan wie, ilu jest polskich mistrzów olimpijskich w boksie?

Żyje tylko dwóch.

Tak: Marian Kasprzyk i ja. Ale w sumie było siedmiu. I to wszystko! A z Kasprzykiem boksowałem w wieku 19 lat, podczas gdy on miał 30.

Jakie to było uczucie wygrać z mistrzem olimpijskim z ’64 roku?

Byłem młodym chłopakiem, zaskoczonym, że tak lekko mi idzie. Trochę się tym podnieciłem. Myślę sobie: „Kurczę, co tak łatwo mi wszystko wychodzi!”. I jak mi wtedy przyłożył, to nie wiedziałem, w którym kierunku iść do narożnika. Dobrze, że zaraz był gong. Usłyszałem krzyk trenera Michała Szczepana: „Jurek, tutaj! Gdzie ty idziesz?!”. Bo szedłem w innym kierunku, tak mnie trafił mocnym prawym sierpowym. A jeszcze chwilę wcześniej wydawało mi się, że tak lekko mi idzie.

Mam ze sobą zdjęcie z ’64 roku, na którym widać Jerzego Kuleja, Mariana Kasprzyka i Józefa Grudnia.

To wspaniali pięściarze. Muszę powiedzieć, że każdego osobiście znałem. Każdego! To byli wielcy bokserzy, ale też wspaniali ludzie. Warto było ich poznać.

Jak zapamiętał pan Jerzego Kuleja?

To był bardzo inteligentny człowiek. Wspaniale komentował walki w telewizji. W tej chwili nie ma człowieka, który mógłby tak dobrze poprowadzić walkę bokserską.

A co pan może powiedzieć o Marianie Kasprzyku? Sięgnął po złoto olimpijskie po bardzo długiej przerwie w trenowaniu, którą spędził w więzieniu.

Zawsze byłem zaskoczony tym, że tak wielki zawodnik, podwójny medalista olimpijski, brązowy medalista mistrzostw Europy, nigdy nie zdobył mistrzostwa Polski. A to Kulej mu przeszkodził, a to Drogosz. Oszukali go w walce ze Zbigniewem Zakrzewskim z Wybrzeża Gdańsk. Po pierwszej rundzie pękł łuk brwiowy, już nie pamiętam, czy Zakrzewskiemu, czy Marianowi. Sędziowie ogłosili zwycięstwo Zakrzewskiego, zamiast dać je Marianowi, bo sobie na to zasłużył. Owszem, w tamtym czasie Zakrzewski wyrastał na bardzo dobrego pięściarza, mówiono o nim „bombardier z Wybrzeża”. Ale to za mało, to nie ta klasa co Marian. Z tego płynie też jeszcze jeden wniosek: jak wysoki był poziom polskiego boksu, że mistrz olimpijski nie był w stanie zdobyć tytułu mistrza Polski!

Ostatni na zdjęciu, Józef Grudzień, wygląda jak rodzaj pięknisia koło tych dwóch mocnych chłopaków!

To był szalenie mądry człowiek. Przyznam, że nawet nie pasował mi na boksera ze względu na swoją inteligencję, aparycję. Jednak to był świetny zawodnik.

---

Szczęście na wagę złota

Józef Grudzień (ur. 1 kwietnia 1939 r. w Piasku Wielkim, zm. 17 czerwca 2017 r. w Pułtusku) to złoty medalista olimpijski wagi lekkiej z Tokio (1964) i srebrny z Meksyku (1968). Co ciekawe, początkowo to nie Grudzień miał wystąpić w wadze lekkiej na igrzyskach w Tokio. Miejsce w kadrze należało do Jana Szczepańskiego, u którego lekarze wykryli jednak arytmię serca. Grudzień – mniej doświadczony w zawodach międzynarodowych i borykający się z kłopotami powodowanymi przez złamany kciuk – dostał szansę i wykorzystał ją w stu procentach. Pewnie wygrywał kolejne walki, w tym finałowe starcie z przedstawicielem ZSRS Wiliktonem Barannikowem, z którym spotykał się na ringu także w późniejszej karierze.

Józef Grudzień z powodzeniem startował także w mistrzostwach Europy: w Berlinie (1965) zdobył srebro, a w Rzymie (1967) – złoto. Po zakończeniu kariery zawodniczej został trenerem, a jako członek Polskiego Komitetu Olimpijskiego zajmował się pomocą byłym olimpijczykom.

---

W ’64 roku, kiedy Polacy spektakularnie wygrywali z Rosjanami, miał pan 11 lat. Czy boks już wtedy pana interesował?

Poznałem boks dzięki koledze, który trenował u Antoniego Komudy. Przynosił rękawice ze sobą i okładał wszystkich chłopaków na podwórku. Któregoś razu dał mi rękawice, zaczęliśmy boksować i okazało się, że nie mógł mnie trafić. Powiedział: „Chodź, zobaczysz, jak będzie na sali bokserskiej”. Namówił mnie i poszedłem. Trener Komuda od razu zwrócił na mnie uwagę.

Podobno powiedział: „Ten chłopak będzie mistrzem olimpijskim”. A czy panu zdarzyło się dostrzec kiedykolwiek kogoś tak zdolnego, żeby powiedzieć: „Chłopcze, zrobisz karierę”?

Nie zdarzyło mi się. Do boksu trzeba mieć wielki zapał, być cholernie ambitnym i upartym. Nie chodzi tylko o to, że ktoś umie zlać każdego na podwórku. To nie na tym polega. Do boksu trzeba mieć smykałkę, trzeba lubić się bić i umieć pokonać innych, równie mocnych zawodników. A to nie jest proste. Boks to ciężka dyscyplina. Ptasi móżdżek niewiele w niej zdziała. Każdy ma wrażenie, że bokser to jest taki zabijaka. A pięściarze to bardzo inteligentni ludzie. Nikt mistrzostwa nie zdobędzie, jeśli zabraknie mu oleju w głowie. Może odniesie przypadkiem sukces, ale żeby być takim Kulejem, Grudniem czy Kasprzykiem, trzeba być bardzo inteligentnym człowiekiem.

Mawiał pan przez całe życie, podobnie jak Marian Kasprzyk, że w boksie nie chodzi tylko o bicie się, ale o to, żeby nie dać się trafić, prawda?

To są słowa Stamma.

Odwoływaliście się do nich obydwaj.

Tak. On mówił, że cała sztuka w boksie polega na tym, by trafić przeciwnika, ale nie oberwać z powrotem. Jeżeli zawodnik ma zadać cios i samemu przy tym dostać, to lepiej, żeby w ogóle nie uderzał. Poza tym u boksera najważniejsza jest głowa, później nogi i dopiero na końcu ręce.

Czy tacy bokserzy jak Grudzień, Kasprzyk, Kulej odnieśliby sukcesy, gdyby nie było Stamma?

Ciężko by było. Brak dobrych trenerów to zresztą powód, dla którego polski boks upadł. O tym się nie mówi, ale zamiast naszych trenować, promowano, za przeproszeniem, dwóch Rusków. A przecież u nas boksowali choćby bracia Kliczko w Gwardii Warszawa.

Ten problem wystąpił w wielu dyscyplinach. Podobnie Paweł Łukaszka, olimpijczyk z ’80 roku, wypowiada się o hokeju. Zniszczono polski hokej tym, że jest w nim pełno zagranicznych trenerów.

Bo to prawda. Przyjeżdżają zawodnicy z zagranicy, pod żadnym względem nie są lepsi od naszych, ale mają pieniądze. Niestety za sukces trzeba płacić. Nasi tego nie rozumieją. Były czasy, gdy trenerzy byli na etatach, wtedy mogli podróżować po całej Polsce, trenować. W tej chwili chłopakom jest ciężej.

Druga, często wymieniana przyczyna upadku polskiego boksu to boks zawodowy.

Nie jestem przeciwko boksowi zawodowemu. Uważam, że powinno się promować najlepszych zawodników amatorskich, bo w amatorstwie nie ma pieniędzy, a w zawodowstwie – już są. Zawodowstwo powinno być bardziej urozmaicone. Po likwidacji ligi sprowadzono zagranicznych trenerów. W tej chwili nawet nie wiem, kto trenuje kadrę. Nie znam tych ludzi, chociaż jestem zapraszany. Nadal mnie szanują, doceniają, ale ja ich nie znam. A przedtem w każdej kategorii mogłem wymienić z imienia dziesięciu najlepszych.

Wróćmy zatem do czasów, kiedy odnosił pan sukcesy. Czy przydarzały się panu takie sytuacje, które Kasprzyka doprowadziły do więzienia? Czy prowokowano pana, żeby sprawdzić, jak to jest zmierzyć się ze sławnym bokserem?

Raczej nie, zawsze byłem darzony szacunkiem. Gdziekolwiek poszedłem, ustępowano mi, słyszałem szepty: „Ćśś, to mistrz olimpijski”. Byłem rozpoznawany. Poza tym nie wdawałem się w żadne pijackie burdy. Jeśli ktoś mnie zawołał, mówił: „Chodź do nas, siadaj. Bierz kielicha i napij się”, to grzecznie odmawiałem. Nie pozwalałem sobie na takie rzeczy.

To miał pan charakter! Dla wielu sportowców, a szczególnie bokserów, takie zaczepki stanowią wyzwanie.

Owszem, i ja miałem takie propozycje. Ale zawsze grzecznie odmawiałem, tłumaczyłem, że nie piję. Przyznam jednak, że pamiętam, jak niektórzy przed walką wypijali kielicha. Uważam, że to był rodzaj dopingu. Czasem to przeszkodzi, ale czasem pomoże. Nie oszukujmy się, alkohol pobudza człowieka, wzmaga agresję.

Czy wśród zawodników, z którymi pan boksował albo których pan trenował, są tacy, z którymi utrzymuje pan dzisiaj kontakt? Marian Kasprzyk?

Tak. Na święta zawsze staram się do niego zadzwonić. Z okazji imienin również telefonuję. Marian to spokojny, wyważony, kulturalny człowiek. Miałem bardzo dobry kontakt z Andrzejem Biegalskim, niestety już zmarł. Znam się z Adamem Koźlikiem.

A z ostatnim naszym medalistą, czyli z Wojciechem Bartnikiem?

Oczywiście, również. Muszę mu osobiście podziękować, bo bardzo przychylnie się o mnie wypowiada. A był moment, gdy jako trener nie bardzo w Wojtka wierzyłem. To było przed Barceloną, gdzie zdobył brązowy medal. Miał za przeciwnika chłopaka ze Słupska, nie pamiętam, jak się nazywa. Bartnik powiedział mi: „Ja pana nie zawiodę! Proszę na mnie postawić”. Po tej rozmowie zdecydowałem się na Wojtka.

Czyli trzeba chcieć, trzeba wierzyć. Boks to jest trochę gra psychologiczna?

Trochę tak. Podczas prezentacji bokserzy się prężą, a jak podają sobie dłoń, to jakby w imadło rękę włożyć.

Czy między panem a Wiktorem Sawczenką była jakaś gra?

Raczej nie. Na igrzyskach w Moskwie w ostatniej rundzie uderzył mnie głową, pękł mi łuk brwiowy. Sędziowie ogłosili zwycięstwo Sawczenki. Szkoda, że tak się skończyło, bo miałem znowu wielką szansę powalczyć o złoto. Złapałem niesamowitą formę. Jeszcze jadąc do Moskwy, nie czułem się najlepiej przygotowany, ale później nabrałem wiatru w żagle i zacząłem świetnie boksować. Sawczenko w finale przegrał z kretesem.

Często powtarza pan, że pod pewnym względem Moskwa to były dla pana ważniejsze igrzyska niż Montreal.

To prawda. Jak doszedłem do półfinału, niektórzy radzili, żebym już nie boksował. Mówili: „Przecież masz już brązowy medal, daj sobie spokój, wystarczy”. Mieli w pamięci moją ciężką porażkę z Sawczenką na mistrzostwach świata. Zadzwoniłem do żony, powiedziała mi jedno: „Jurek, musisz boksować, nie możesz oddać walki walkowerem”. Miała rację. Pomyślałem, że mogę przegrać z nim raz, drugi, trzeci, jednak na ring muszę wyjść. Gdy poszedłem na wagę, ludzie pytali ze zdziwieniem: „Jurek, boksujesz dalej?”. Nawet Sawczenko był zaskoczony.

Pamięta pan przebieg tej walki?

Pierwszą rundę przegrałem, drugą u wszystkich sędziów wygrałem. W trzeciej chciałem go skończyć przed czasem. Widziałem, że był słaby, szedłem na niego, żeby skasować go całkowicie. Niewiele mi zabrakło. Została niecała minuta do końca walki i wtedy dostałem w głowę. Całe życie bez kasku boksowałem, a stoczyłem ponad 300 walk. Łuk mi pękł, rosyjski lekarz wysłał mnie do narożnika. Po walce wszyscy przychodzili do mnie do szatni, nawet trenerzy rosyjscy gratulowali mi postawy. Sam Sawczenko się zjawił, zresztą mam w domu piękny plakat, który mi podarował, z dedykacją „dla Jerzego Rybickiego”. Dowiedziałem się też, że moje zdjęcie wisi na sali bokserskiej w Moskwie, jako jedyne zdjęcie Polaka. Trochę żal mi tego finału. Nagrodą jest to, że wszyscy pogratulowali mi postawy, tego, że wyszedłem na ring i nie bałem się boksować.

Na igrzyska wrócił pan w roku ’92 już jako trener. Czy po tych 12 latach igrzyska się zmieniły?

Myślę, że boks, przynajmniej amatorski, nie jest już tak popularną dyscypliną. Przedtem wszyscy znali każdego zawodnika z imienia, z nazwiska, śledzili nawzajem swoje wyniki. Tak jak wspomniałem, był taki okres, gdy w każdej kategorii mogłem podać nazwiska dziesięciu najlepszych zawodników. Dziś miałbym problem, by w każdej kategorii wymienić choćby dwóch czy trzech pierwszych. Boks amatorski mocno podupadł.

Pański wychowanek, o którym rozmawialiśmy, i zarazem nasz ostatni medalista olimpijski również wybrał później zawodowstwo.

Tak. Wszystko rozbija się o pieniądze. Całe szczęście, że najlepsi zawodnicy byli w jakimś stopniu na etatach, mogli boksować pod okiem trenerów. Teraz jest ciężko. Są stypendia, ale nie za duże. A żeby je otrzymać, trzeba wystartować tu i tu, zdobyć to i to. Tak że jest bardzo ciężko. Jak kończyłem akademię wychowania fizycznego i rektor wręczał mi dyplom, powiedział do mnie: „Panie Jurku, pan jest ostatnim zawodnikiem, który odnosił sukcesy. Na panu skończył się polski boks”.

Lubi pan opowiadać historię o spotkaniu z Feliksem Stammem, który był twórcą wielkich sukcesów w tej dyscyplinie.

To był wspaniały człowiek. Nazywali go „Papą” Stammem. I rzeczywiście był dla zawodników jak ojciec, stanowił dla nich autorytet. Przyjeżdżał na obozy juniorów, a ja w ’71 roku byłem na jednym z nich. Do dziś pamiętam, jak Feliks Stamm podszedł do mnie, gdy pracowałem na worku. Pokazywał innym, jak powinienem uderzać. Miałem z tego wielką satysfakcję. Nie wiem, czy dziś jakikolwiek trener w dowolnej dyscyplinie cieszy się takim autorytetem. Nie widzę takiego drugiego człowieka. Kazio Górski mógł się równać ze Stammem, ale Kazia też od dawna z nami nie ma. Poza tym to dobrze pokazuje różnice między dawnym boksem a tym, co jest dzisiaj. Wychowankowie wielkich trenerów sami zostawali trenerami i kontynuowali myśl mistrzów. Sam przez lata współpracowałem ze Szczepanem. Od każdego trenera bierze się to, co najlepsze, a samemu można dołożyć jeszcze to i owo. Wszyscy wielcy pięściarze zostawali trenerami. Czy Kulej, czy Pietrzykowski, śmiało mogliby prowadzić kadrę seniorów. Mieli do tego dar.

Jak dzisiaj wygląda pana codzienność?

Jestem emerytem.

To przyjemne uczucie?

Myślę, że tak. Oczywiście pod warunkiem, że ma się zapewnione odpowiednie warunki i nie trzeba latać od jednego do drugiego, żeby parę groszy zarobić.

W tym sensie jako mistrz olimpijski jest pan szczęściarzem. Wielu sportowców zostało z niczym.

Oczywiście, bardzo sobie cenię, że dostaliśmy świadczenie olimpijskie. To pomogło wielu medalistom. Pamiętam, jak Jerzy Adamski z Bydgoszczy mówił mi: „Jurek, słuchaj, odkąd mam to świadczenie, nareszcie stać mnie, żeby komuś kawę czy piwo postawić, a nie że to ciągle inni za mnie płacą!”. Mimo wszystko to nie są duże pieniądze, 2600 złotych miesięcznie. To nie jest aż tak wiele za tak wielki sukces. Ale niejednemu uratowały życie, każdy medalista igrzysk je dostaje.

Niezależnie od liczby medali i kruszcu.

A tak nie powinno być. Bo złoto różni się od brązu, nie oszukujmy się. Brąz a złoto to dwa różne światy. Nie wiem, dlaczego tak jest. Niektórzy mi mówią: „Nie odzywaj się, bo jeszcze nam zabiorą”. Dla nas to są dobre pieniądze, bo sportowcy nie mają wysokich emerytur. Zawodnicy po zakończeniu kariery nie mają zbyt wiele czasu na to, żeby wypracować emeryturę.

Pan miał to szczęście, dlatego że odsłużył pan kilkanaście lat w państwowej służbie.

Tak, łącznie 17 lat, a jeszcze byłem na etacie w Gwardii. To było moje szczęście. Ale do wszystkiego trzeba było dojść ciężką pracą. Nic z nieba samo nie spada. Sport to harówka każdego dnia. Nieraz trenowaliśmy nawet dwa razy dziennie: pierwszy trening, na rozruch, o dziesiątej, a drugi – o szesnastej. Bywało i tak, że robiono nam trening jeszcze o dziewiętnastej. Było to dosyć męczące, ale żeby odnieść sukces, trzeba wszystko postawić na sport.

Czy ma pan dzisiaj poczucie, że dobrze przeżył życie?

Mam żal do siebie, że nie zdobyłem mistrzostwa Europy. Boli mnie to, nie daje spokoju.

Ale jest pan mistrzem olimpijskim! Wielu zamieniłoby pięć tytułów mistrza kontynentu na mistrza olimpijskiego.

Oczywiście. Bogdan Gajda ma mistrza Europy, zdobył go w pięknym stylu. Jest dziewięciokrotnym mistrzem Polski. A mówił mi: „Jurek, oddałbym wszystko za medal olimpijski!”. Medalu olimpijskiego nie ma też Henio Średnicki.

Również świetny bokser.

Uważam, że znakomity. Jeden z najlepszych polskich bokserów, a nie ma medalu olimpijskiego. Ja z kolei nie mam mistrza Europy, chociaż zdobyłem dwa brązowe medale. W Katowicach w półfinale przegrałem z Kalevim Marjamaą, a dwa lata później w Halle – z Sawczenką. Tylko tego jednego tytułu brakuje mi do szczęścia. Jednak mam dwa medale olimpijskie zdobyte w pięknym stylu.

Rozmowa z brązowym medalistą igrzysk olimpijskich w 1968 r. w Meksyku

Czy z perspektywy czasu swoje niecodzienne warunki fizyczne postrzega pan jako szczęście czy przekleństwo?

Trudno powiedzieć. Moja budowa nie za bardzo pasowała do boksu. Byłem niskim zawodnikiem, bardzo szczupłym i o niedużej wadze. Ale do innych dyscyplin w ogóle się nie nadawałem – właśnie ze względu na warunki fizyczne.

Myślał pan jednak o piłce.

Tak, zacząłem nawet grać w juniorach. Wszyscy zawodnicy byli jednak więksi ode mnie. Jeden, drugi mnie popchnął, a ja nie miałem z nimi żadnych szans. Zwłaszcza że dość późno zabrałem się za uprawianie sportu.

W jakim był pan wieku?

Miałem wtedy 16 lat, choć wcześniej oczywiście miałem kontakt ze sportem. Mój tatuś, rocznik 1901, przed wojną bardzo dobrze grał w piłkę. Należał do zrzeszenia piłkarskiego w Lwówku na wschodzie. Z kolei mój brat grał w tenisa ziemnego, ale nie szło mu najlepiej i zrezygnował. Tylko ja zawodowo zająłem się sportem.

Na boks namówił mnie znajomy działacz sportowy z Wejherowa. Interesował się boksem, był sędzią i powiedział mi kiedyś: „Słuchaj, Hubert, może spróbujesz? Jesteś taki mikry, do piłki się nie nadajesz, ale do boksu – czemu nie?”. Poszedłem, choć początki mojej kariery były trudne z tego względu, że rodzice zabronili mi uprawiania sportu.

Co mówili?

Że najpierw szkoła, a później sport. Jak zdobędę zawód, to mogę iść do boksu. Kiedy skończyłem szkołę, miałem już 18 lat, więc w Gryfie trafiłem od razu do seniorów. Okazało się, że bardzo dobrze idzie mi na zajęciach i sparingach.

Często 18-letni chłopcy to są już zawodnicy z kilkuletnim doświadczeniem.

Tak. Ci, którzy zaczynali w juniorach, mieli za sobą już po kilkanaście walk. Ja nie miałem żadnej, ale od razu po pierwszej poczułem, że się do tego nadaję. Byłem zawzięty, a boks mogą uprawiać tylko chłopacy z ikrą. Nie można odpuszczać. Im więcej ciosów zawodnik dostanie, tym bardziej chce oddać.

Nie zniechęcały pana ciosy, które pan otrzymywał?

Nie, wręcz przeciwnie – to jeszcze bardziej mnie mobilizowało. Gdy trafiłem do Gryfu Wejherowo, przegrałem tylko z jednym zawodnikiem. A to była trzecia liga.

Potem zostałem powołany do służby wojskowej do Zawiszy Bydgoszcz. Początkowo wszyscy twierdzili, że nie poradzę sobie w drugiej lidze. Mój znajomy, ten, który namówił mnie na boks, przekonywał, że nie będą żałowali. W ciągu 2 lat przegrałem tylko dwa razy, i to na mistrzostwach Polski, gdzie zdobyłem dwukrotnie tytuł wicemistrza Polski.

Wtedy pokazał się pan całej sportowej Polsce?

Tak, stamtąd do kadry narodowej powołał mnie świętej pamięci Feliks Stamm.

Jak pana znalazł?

Śledząc wyniki sportowe. Zawisza awansowała z drugiej ligi do pierwszej i Stamm zobaczył, że nie poległem w żadnej walce. Już po roku w kadrze trafiłem do reprezentacji Polski na mistrzostwa Europy w Berlinie w 1965 roku. Zdobyłem srebrny medal, mając niespełna 30 walk. Od tamtej pory cały czas byłem w kadrze i startowałem w meczach międzypaństwowych.

Jakim trenerem był Stamm?

To jest legenda. Dla zawodników był jak ojciec, choć trzeba przyznać, że rygorystyczny. Gdy ktoś podpadł, czy to Grudzień, czy ktoś inny z dobrych zawodników, odsyłał do domu, nie patyczkował się. Ale ja, nie chwaląc się, zawsze byłem stawiany za wzór sportowca na obozach kadry narodowej. Jako jedyny z kadry mogłem udać się do domu na sobotę i niedzielę.

Jak pan to sobie załatwił?

W ogóle nie załatwiałem. Stamm wierzył, że jak przyjadę do domu, to nie zabarłożę, nie popiję, nie zapalę papierosa. Do dzisiaj nie palę. Wierzył mi po prostu. A gdy trzeba było wrócić w niedzielę wieczór, byłem na czas. Przestrzegałem dyscypliny, bo chciałem coś osiągnąć. Stamm o tym wiedział.

Miał pan do niego żal o to, że na olimpiadzie w Meksyku przesunął pana do wagi papierowej? Gdyby nie ta decyzja, może w wyższej kategorii wagowej miałby pan szansę na lepszy wynik.

Trudno mi w tej chwili to oceniać. Zawodników było w sumie 10. Stamm przyszedł do mnie i poprosił: „Hubert, zrób wagę papierową. Wiesz, chcemy wystawić jak najlepszy skład. W muszej – Olecha, ciebie – w papierowej”. Z Olechem byliśmy równymi zawodnikami, ale on ważył o 2 kilogramy więcej.

Jak pan zareagował?

Odparłem, że zrzucę wagę. Olech był już wicemistrzem olimpijskim z Tokio. Tam nie było jeszcze wagi papierowej, wprowadzili ją dopiero w Meksyku.

Co pan robił, by stracić na wadze?

Trening, sauna, ale to jeszcze pół biedy. Musiałem zrzucać po 4 kilogramy miesięcznie, a nieraz zdarzało się, że zbijałem po 5 czy 6 kilo. Jak to robiłem? Trening, a później wanna z wodą tak gorącą, że nie sposób wsadzić palec. Siedziałem w niej i pociłem się. Potem wychodziłem i siadałem na krawędzi – nogi ciągle trzymając w tej gorącej wodzie. Z czoła kapał mi pot. Siedziałem i liczyłem – dopóki nie skapnie 300 kropli.

Potem z powrotem do tej gorącej wody, poleżałem trochę i wychodziłem. Wycierałem się, zakładałem dres i szedłem położyć się na kanapę, przyszykowaną specjalnie dla mnie. Zawijano mnie w dwie czy trzy kołdry, dosłownie jak w worek, i to razem z głową. Oddychałem jedynie powietrzem pod kołdrą. Musiałem tak leżeć 40 minut, kolega siedział przy mnie i pilnował z zegarkiem w ręku. Raz mi się słabo zrobiło i gdyby właśnie nie kolega, to nie wiadomo, jak by się to skończyło. Poza tym dres, który miałem na sobie, był ortalionowy, więc zupełnie nie przepuszczał powietrza. Gdy wychodziłem spod kołdry, ledwo utrzymywałem się na nogach, tak byłem osłabiony.

Na początku więc było ciężko, drugi raz – już lżej, trzeci też, a potem jakoś poszło. Do tego byłem na diecie. Jadałem tylko raz dziennie – samo mięso. Piłem jedynie gorzką herbatę, a do niej szklankę normosanu, żeby to, co zjadłem, i tak ze mnie wyszło. Gdy zrzuciłem wagę do odpowiedniego poziomu, udało mi się utrzymać ją do igrzysk.

Jak zapamiętał pan przyjazd do Meksyku?

Czterdzieści stopni ciepła. Wagę trzymałem, ale ciągle chciało mi się pić. Do tego rzadsze powietrze, bo to 2 tysiące 200 metrów nad poziomem morza. Zupełnie inny klimat.

To problem, który dotknął wielu zawodników z naszej części świata, prawda?

Tak. Ale traf chciał, że dobrze mi szło, choć nie znałem wielu zawodników, a w półfinale walczyłem z Azjatą…

Dzisiaj w ramach przygotowań do walki ogląda się występy rywali na DVD, analizuje się ich technikę.

Wtedy nie było czegoś takiego. Człowiek jechał w ciemno, nie wiedząc, kto jak walczy. Stoczyłem cztery walki i przegrałem czwartą. Gdy miałem brązowy medal, mój organizm nie wytrzymał tego rygoru. Powiedziałem sobie: „To teraz już pusto nie wracam”. Zrobiłem tyle, co mogłem, i zdobyłem brąz. Ale szczerze mówiąc, mógłbym dalej pociągnąć, gdyby choć jeden sędzia był bardziej przychylny. Przegrałem, „trudno” się mówi, ale pusto nie wracałem. Takiej mordęgi, jaką przeszedłem, nikomu jednak nie życzę.

---

Brązowy medal w Meksyku

Podczas igrzysk olimpijskich w Meksyku w 1968 r. po raz pierwszy rozgrywano walki w najniższej kategorii wagowej – papierowej, do 48 kg. Trener Feliks Stamm zdecydował, że w wadze muszej wystąpi Artur Olech, a w najlżejszej – właśnie Hubert Skrzypczak. Dla tego ostatniego oznaczało to zrzucenie co najmniej 6 kg wagi. Udało się, jednak wycieńczony, głodny i nieprzystosowany do warunków panujących w Meksyku Skrzypczak z walki na walkę wypadał coraz gorzej.

W pierwszej kolejce zwyciężył 5:0 Mohameda Sohema (Zjednoczone Emiraty Arabskie), w drugiej wygrał 4:1 z Taharem Azizem (Maroko), w ćwierćfinale pokonał 3:2 reprezentanta Australii Josepha Donovana. W półfinale przegrał 1:4 z Yong Ju Jee (Korea Południowa). Zdobył jednak brązowy medal – w walce o 3. miejsce zwyciężył z Francisco Rodriguezem (Wenezuela).

---

Później boksował pan z Arturem Olechem.

Tak, dwa razy. Raz na mistrzostwach Polski – wtedy przegrałem w walce finałowej – i w meczu ligowym GKS Wybrzeże, bo byłem wtedy w Wybrzeżu.

Jakie były wasze relacje? Często byliście porównywani ze sobą?

Ja do niego nic nie miałem. W boksie nie ma tak, że „o Jezu, tego to ja muszę tu czy tam”. Jak jest lepszy, to „trudno” się mówi.

Rywalizowałem zresztą z dwoma Olechami, ze Zbigniewem i Arturem. Jak były sparingi, to zawsze szli na mnie obydwaj. Jedną rundę boksowałem z jednym, drugą – z drugim Olechem. Jeden odpoczął, ja zostawałem na ringu i następny Olech wchodził.

A Skrzypczak był jeden.

Tak, i musiałem wytrzymać to kondycyjnie. Co innego, gdy można odpocząć 3–4 minuty. A ja zostaję na ringu i tylko wymieniają mi przeciwnika. Byłem na tyle dobry, że to mnie Feliks Stamm postanowił wystawić na olimpiadę.

Którą z walk wspomina pan najczęściej?

Moim najgroźniejszym przeciwnikiem był Jerzy Wichman z Gwardii Warszawskiej. Nie umiałem z nim wygrać. Trzy razy boksowaliśmy i trzy razy przegrałem.

Dlaczego?

Nie leżał mi. Dam taki przykład: Jerzy Kulej też miał przeciwnika w Polsce, z którym nie potrafił wygrać, a był przecież mistrzem olimpijskim! To był Józef Piński z Pogoni Szczecin. Gdy Piński wychodził na ring, Kulej po chwili schodził pokonany. Podobnie było ze mną i Wichmanem.

---

Rywale na ringu

Przez większość kariery sportowej Hubert Skrzypczak musiał mierzyć się z równie dobrymi polskimi zawodnikami: Arturem Olechem z Gwardii Wrocław i Jerzym Wichmanem z Gwardii Warszawa. Dlatego tylko raz, w 1970 r. w Opolu, Hubert Skrzypczak sięgnął po tytuł mistrza Polski. 5 razy był wicemistrzem kraju (1965, 1966, 1968, 1969, 1971). 8 razy reprezentował Polskę w meczach międzypaństwowych, na których odniósł 7 zwycięstw.

---

Co dał panu boks w życiu?

Samozaparcie. Jestem strasznie zawzięty. Gdy ktoś mi dokuczy, to nie popuszczę. Muszę zrobić tak, żeby mu prędzej czy później oddać.

To dobrze czy źle?

Sam nie wiem. Może i źle, ale tak już mam. Nikomu krzywdy nie robię i nigdy nie zrobiłem, ale jak ktoś mi coś zrobi, to nie umiem przejść obok tego obojętnie.

Wśród rówieśników budził pan respekt jako młody chłopak, który osiąga sukcesy?

Poza ringiem nie miałem żadnych konfliktów. Stroniłem od bójek. Jak wspomniałem, byłem wzorem i nigdy nie miałem do czynienia z prawem.

Choć różnie bywa z bokserami.

No tak, weźmy za przykład Kuleja. Pojechał na olimpiadę w Meksyku, ale dostał ultimatum, że jak nie zdobędzie złotego medalu, to pójdzie siedzieć. Na szczęście zdobył i wszystko zostało zatarte. On troszeczkę był rozrabiaka, ale każdy ma inny charakter.

Z kolei wielkiego chuligana zrobili z Mariana Kasprzyka, a to dusza człowiek! Byliśmy w komitywie koleżeńskiej, rozmawiałem z jego żoną. Ona mówi: „Hubert, co ty byś zrobił, jakbyś szedł z żoną i twojej żonie ktoś by ubliżył? Puściłbyś to płazem? Jakbyś miał siłę, to też byś chlapnął i do widzenia, prawda?”. Kasprzyk tak właśnie postąpił i zrobiono z niego wielkiego rozrabiakę, choć to naprawdę spokojny człowiek. Ciągle utrzymujemy kontakt.

---

Pobił milicjanta

Marian Kasprzyk, złoty medalista igrzysk w Tokio i brązowy w Rzymie, zasłynął ze swoich chuligańskich wybryków. Pierwszy wydarzył się w styczniu 1961 r., co opisywał wówczas „Przegląd Sportowy”: „Na sylwestrowej zabawie o godzinie 5 rano Kasprzyk, będąc zamroczony, pobił pracownika Spółdzielni Spożywców pana K. S., który znosił do bufetu puste butelki. Już na ulicy Kasprzyk wywołał drugą awanturę. Kolejnymi jego ofiarami byli kapitan Wojska Polskiego R. B. i jego małżonka. Kasprzyk na zwróconą mu przez oficera uwagę, aby zachowywał się przyzwoicie, poturbował go i przewrócił. Na wniosek prokuratora został aresztowany i obecnie za kratkami w dzierżoniowskim więzieniu oczekuje rozprawy sądowej”.

Za udział w bójce bokser został zawieszony na pół roku. Latem tego samego roku pobił jednak pijanego milicjanta, który zaczepiał jego żonę w jednej z restauracji w okolicach Bielska-Białej. Kasprzyk został skazany na więzienie i dożywotnio zdyskwalifikowany. Karę cofnięto tuż przed olimpiadą w Tokio.

---

W niewielkim rodzinnym Wejherowie jest pan rozpoznawany na ulicy?

Tak, właściwie większość ludzi mnie zna. I daję głowę, że każdy, kto mnie zna, wypowie się na mój temat w samych superlatywach. Lubię ludzi, a oni mnie. Jeśli ktoś mnie zagadnie: „Pan Skrzypczak, ojej! Może pan coś opowiedzieć?”, to mówię, że nie ma problemu, nigdy nie odmawiam. Bo niby dlaczego? Skoro oklaskiwali mnie w telewizji, to dlaczego ja nie mam z nimi teraz porozmawiać?

Jak zagospodarował pan czas po zakończeniu kariery sportowej?

Byłem funkcjonariuszem w policji i zostałem oddelegowany do GKS-u Wybrzeże jako szkoleniowiec. Zrobiłem kurs instruktorski boksu, trenowałem młodzież. Ale w policji nie miałem łatwo. Szefa sekcji drażniła moja sportowa przeszłość i mścił się na mnie. Powiedział mi kiedyś: „Ty w życiu nie pracowałeś, tylko zajmowałeś się sportem. Teraz to wszystko odpracujesz”. Powiedziałem mu, że nie ma problemu. Muszę przecież w końcu zacząć pracować. Ale on i tak dokuczał mi bez przerwy. Gdy była jakaś premia, to mi jej nie przyznawał. Dawał za to nagany, kiedy czegoś nie umiałem. Ale jak mogłem umieć, skoro wcześniej nie pracowałem na komendzie?

A czy praca z młodzieżą dawała panu satysfakcję?

Tak. Z młodzieżą pracowałem długo, nawet sparingowałem z nimi jeszcze ze 4 czy 5 lat temu. Moi podopieczni zawsze byli z tego bardzo zadowoleni, ale też nie walczyłem z pełną siłą. Uczyłem ich techniki, więc technicznie więcej boksowałem. Nie chciałem jednak dać się obijać, choć młody organizm to mnie 10 razy obskoczy, więc nieraz dostałem tu i ówdzie.

Co pan myśli, gdy patrzy dzisiaj na młodych boksujących ludzi?

Muszę powiedzieć, że nie ma ambicji w młodzieży. Kiedyś na sali widać było zawziętość. Dzisiaj młodzi przychodzą chyba tylko po to, żeby zabić czas. Gdy trenowałem z kolegami, chcieliśmy po prostu coś osiągnąć. Obecnie młody, jak przegra, to przegra – nic sobie z tego nie robi. Jak ja przegrałem walkę ligową, to nie pokazywałem się przez tydzień, na miasto nie wychodziłem, bo mi wstyd było! Dopiero gdy wygrałem następną walkę, to wychodziłem na miasto. Moi znajomi mogą to potwierdzić. Dziś sport traktuje się lekceważąco.

Jak wygląda pańskie życie na emeryturze?

Mam wnuki, przychodzą do mnie, mówią: „Dziadek, chodź, pogramy w piłkę”. Więc chodzę z nimi, gramy razem, nie mam z tym problemu.

Dużo pan spaceruje?

Bardzo, bardzo dużo. Nie lubię siedzieć w domu, wychodzę na miasto, a jak pochodzę, to tego spotkam, to kogoś innego, porozmawiam. Utrzymuję kontakty z ludźmi, nie stronię od nikogo, zwłaszcza że jestem mile widziany w Wejherowie.

To utrzymywanie kontaktów i aktywności jest ważne dla dobrego samopoczucia?

Tak, bo jak mnie ktoś spotka i ze mną rozmawia, to czuję się młodo. Nie stronię od kontaktów, ale do lokalu na piwko, wódeczkę to nikt mnie nie namówi, broń Boże. Byłem abstynentem i jestem abstynentem.

Jak się pan czuje, mając skończone 70 lat?

W życiu nie chorowałem i daj Boże, żeby tak było dalej. Nie wiem właściwie, co to znaczy być chorym.