Istotą projektu „Wielkie tradycje polskiego sportu” jest przygotowanie, wydanie i kolportaż publikacji, które przybliżają czytelnikom dzieje i współczesności polskiego sportu oraz losy współtworzących go postaci.
„Wielkie tradycje polskiego sportu” to cykl książek opracowywanych przez Instytut Łukasiewicza, przedstawiających korzenie, etapy rozwoju i współczesność poszczególnych dyscyplin sportu w Polsce na tle historii. Ważną część publikacji stanowią sylwetki zawodników. Skupiamy się nie tylko na wielkich wyczynach sportowych, lecz także na godnych przypominania postawach i zasługach dla Ojczyzny.
Pierwsza książka z serii, wydana we wrześniu 2022 r., dotyczy polskiego boksu. Druga – wydana w grudniu 2022 r. – opowiada o polskich biegach lekkoatletycznych. W 2023 r. ukazały się dwie kolejne publikacje z cyklu „Wielkie tradycje polskiego sportu” – poświęcone sportom wodnym oraz narciarstwu.
Bohaterami książki „Wielkie tradycje polskiego sportu. Na fali” są zawodnicy uprawiający sporty wodne – od pływania, przez kajakarstwo, windsurfing, wioślarstwo, aż po żeglarstwo. Prześledziliśmy dzieje dyscyplin związanych z wodą od dwudziestolecia międzywojennego po współczesne sukcesy naszych zawodników.
W publikacji „Wielkie tradycje polskiego sportu. Narciarstwo” ukazaliśmy ciągłość rozwoju dyscyplin narciarskich: od pierwszych sukcesów Stanisława Marusarza i Bronisława Czecha po osiągnięcia zawodników, którym kibicujemy obecnie. Uhonorowaliśmy bohaterów, pisząc o ich życiu pełnym pasji i miłości do sportu.
„Boks”
W książce przedstawiamy korzenie pięściarstwa w Polsce, historię kształtowania się tej dyscypliny sportu w naszym kraju, wzrost jej popularności i pierwsze sukcesy międzynarodowe w okresie międzywojennym. Pokazujemy jak II wojna światowa wpłynęła na życie utalentowanych sportowców.
Wspominamy o powojennej szkole polskiego boksu, która stała się narodową dumą i mogła poszczycić się wybitnymi na skalę światową osiągnięciami. Szczególną uwagę poświęcamy jej twórcy, legendarnemu trenerowi Feliksowi „Papie” Stammowi (1901–1976) – łącznikowi między pokoleniami i wychowawcy wielu medalistów mistrzostw Europy i igrzysk olimpijskich, zarówno przed II wojną światową, jak i po jej zakończeniu.
Nie zapominamy o takich postaciach, jak Józef Grudzień, Jerzy Kulej, Marian Kasprzyk czy Zbigniew Pietrzykowski, którzy na stałe zapisali się na kartach historii tej dyscypliny sportu. Publikację kończymy opowieścią o próbach nawiązania do najlepszych tradycji w wykonaniu polskich bokserów w realiach współczesnego pięściarstwa zawodowego.
Bogato ilustrowana książka zawiera sylwetki zawodników, wspomnienia z najlepszych polskich występów na igrzyskach olimpijskich i unikatowe opowieści. Integralną częścią projektu są artykuły opublikowane na stronie internetowej, wśród których szczególnie interesujące mogą okazać się dla czytelnika wywiady, np. z ostatnim polskim bokserem, który stał na olimpijskim podium, obecnym trenerem reprezentacji – Wojciechem Bartnikiem i brązowym medalistą z igrzysk w Seulu – Andrzejem Gołotą.
„Do biegu, gotowi…”
Naszym celem nie było stworzenie kolejnego tematycznego leksykonu, a raczej spisanie opowieści o wielkich osobowościach polskiego sportu na tle losów całego narodu: od zmagań o niepodległość i rozkwit sportu w II RP, przez tragedię II wojny światowej i ciemny okres komunizmu – rozświetlany sukcesami wybitnych zawodników, po ostatnie dekady, wypełnione radością z osiągnięć polskiej lekkoatletyki. Zależało nam na tym, by była to barwna opowieść o ludziach i czasach, w których przyszło im walczyć o sportowe laury – o biało-czerwonej sztafecie, która nie ma końca!
Sięgamy do XIX w. i pierwszych prób współzawodnictwa biegowego, gdy na ziemiach polskich lekkoatletyka nie była ukształtowaną, odrębną dyscypliną sportu. Opisujemy jej źródła: ruch sokoli i przeprowadzane przez niego zajęcia gimnastyczne oraz idee i działalność dra Henryka Jordana. Podkreślamy galicyjski rodowód polskiej lekkoatletyki.
Następnie opowiadamy o powstaniu Polskiego Związku Lekkiej Atletyki – pierwszej w Polsce ogólnokrajowej organizacji, która nadała ramy instytucjonalne konkretnej dyscyplinie sportu. Przybliżamy historię pierwszych lekkoatletycznych mistrzostw Polski, które rozegrano w cieniu decydujących batalii z bolszewickim najeźdźcą. Opisujemy dynamiczny rozwój najpierw ulicznych, a potem przełajowych biegów w niepodległej Polsce. Przedstawiamy sylwetki czołowych biegaczy II RP – znakomitych zawodników i wielkich patriotów. Wspominamy momenty największej chwały z igrzysk olimpijskich w Los Angeles, gdzie heroiczny triumf odniósł Janusz Kusociński, a bieg na 100 m wygrała Stanisława Walasiewicz. Nie zapominamy o tragedii II wojny światowej, która zakończyła nie tylko kariery, ale też życie większości bohaterów naszej opowieści.
Opisujemy ponadto odbudowę polskich biegów na zgliszczach po wojennej pożodze, a potem nastanie złotych dla nich czasów. Przybliżamy fenomen międzynarodowych meczów lekkoatletycznych oraz powstanie światowej potęgi – legendarnego Wunderteamu. Szczególną uwagę poświęcamy jej współtwórcy – trenerze Janie Mulaku (1914–2005). Przedstawiamy oraz eksponujemy postać i dokonania Ireny Szewińskiej (1946–2018) – siedmiokrotnej medalistki olimpijskiej i wielkiej damy światowego sportu. Pamiętamy również o niezwykle licznym gronie zdobywców medali na igrzyskach olimpijskich i mistrzostwach Europy w dobie PRL.
Opowieść wieńczymy, opisując współczesne nawiązywanie do największych osiągnięć polskich biegów z okresu powojennego. Wracamy do Tokio, gdzie w 1964 r. zaczęła się epoka Ireny Szewińskiej, a w 2021 r. Polacy przełamali 31-letnią niemoc i zdobyli trzy medale olimpijskie w konkurencjach biegowych.
Wzbogacona o starannie dobrane ilustracje książka zawiera mnóstwo wspomnień, ciekawostek i anegdot. Jej ważnym uzupełnieniem i interesującym dla czytelników rozszerzeniem zarazem są wywiady zamieszczone na stronie internetowej projektu. Wśród naszych rozmówców znajdują się m.in. Marian Woronin – najszybszy Europejczyk lat 80. i Justyna Święty-Ersetic, aktualna mistrzyni i wicemistrzyni olimpijska z Tokio.
Dla kogo
Dzieje polskiego sportu to nie tylko opowieści o rywalizacji, wielkich sukcesach i porażkach, ale też zbiory cennych i niezwykle interesujących historii o kształtowaniu się charakteru oraz dyscypliny moralnej. To lekcje patriotyzmu dla ich głównych adresatów – uczniów liceów ogólnokształcących o profilu sportowym – przede wszystkim Szkół Mistrzostwa Sportowego, a także np. liceów z oddziałami sportowymi.
Publikacje mogą być wspaniałymi prezentami – nagrodami dla wyróżniających się uczniów, jak również cennymi pomocami naukowymi, dostępnymi w bibliotece szkolnej lub wykorzystywanymi przez nauczycieli podczas różnych zajęć lekcyjnych.
Podziękowania
Przygotowanie publikacji nie byłoby możliwe, gdyby nie zaangażowanie wielu osób. Szczególne podziękowania kierujemy do sportowców, którzy udzielili wywiadów, dzieląc się historiami i anegdotami z życia zawodowego i prywatnego.
Zebranie materiałów i ich opracowanie oraz wydanie publikacji było możliwe dzięki wsparciu udzielonemu przez Ministerstwo Sportu i Turystyki.
